N. U. Arabov I f. d, professor

1.3.1-rasm. Kognitiv texnologiyalar rivojlanishining asosiy
yo‘nalishlari
Moliyaviy xizmatlar sohasida tavakkalchiliklarni boshqa- rish jarayonini optimallashtirish, investitsiyalar uchun shaxsiy tav- siyalar va potentsial ob’ektlarni tayyorlash, fond birjasining mo- liyaviy ma’lumotlari va mijozlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar- ni baholash maqsadida kognitiv tizimlardan foydalaniladi.
Platformalarda va ularning kognitiv qobiliyatlar yordamida yaratilgan bashorat modellari eng foydali va faol rivojlanayotgan biznes yo‘nalishlarini aniqlashda yordam beradi va mijozlar investitsiyalar daromadlarini oshirishisha xizmat qiladi. Bosh- qa vazifalar qatoriga moliyaviy xavflarni modellashtirish va pul yuvish va shubhali operatsiyalarni aniqlash kiradi.
Katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash va shaxsga yo‘naltirilgan servis ahamiyatli bo‘lgan bank sektorida, shuningdek, boshqa tarmoqlarda kognitiv tizimlar banklar va mi- jozlar o‘rtasidagi munosabatlarni tubdan o‘zgartiradi.
Mashinada o‘rganish va foydalanuvchi hatti-harakatlarini tahlil qilish ba’zi muhim qonuniyatlarni va tendensiyalarni aniq- lashga, mijozlarning kutilayotgan hatti-harakatlarini oldindan aniqlashga, mijozlar uchun moslashtirilgan shahsiy takliflarni yaratishga va xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilashga imkon beradi.
Bundan tashqari, kognitiv tizimlar firibgarlikni aniqlash, tahlil qilish va tahdidlarni avtomatlashtirish, shuningdek, tavsiya- larni ishlab chiqish uchun foydalaniladi .
Boshqaruvning kognitiv texnologiyalarining asosiy maqsadi - operatsion xarajatlarni kamaytirishga, daromadni oshirishga, raqobatbardoshlikni oshirishga, deyarli har qanday biznesning samaradorligini oshirishga yoki oddiygina so‘rov bo‘yicha masla- hat olishga yordam beradigan qarorlarni qabul qilishni qo‘llab- quvvatlashdir .
Yaqin kelajakda kognitiv texnologiyalar rivojlanishi bilan, shaxsiy kompyuterlar hayotini o‘z vaqtida o‘zgartirganligi kabi ma’lumot bilan ishlash tamoyillari ham o‘zgaradi. Tizim to‘g‘- risida to'plangan bilimlar asosida - yordamchilar aniq biznes- masalani bajarish maqsadga muvofiqligi yuzasidan, uni bartaraf etish ketma-ketligi ishlab chiqish, amalga oshirilishini nazorat qilish, ishlarni bajarishda ustuvorlarini aniqlash yuzasidan oqilona maslahat bera oladi.
Zamonaviy sharoitlarda biznes muvaffaqiyati axborot tex- nologiyalarning apparat imkoniyatlari - infratuzilmalar va aloqa kanallar tezligi bilan bir qatorda bozorda eng qiziqarli va istiqbolli takliflarni ishlab chiqishda va ma’lumotlarni tahlil qilishda ishlatiladigan kognitiv texlogiyalar ta’minlaydi. Zamonaviy biznes jarayonlari murakkablashishda davom etmoqda va kompaniyaning ishlash jarayonida muhim qarorlarni qabul qilish uchun vaqt o‘tib bormoqda. O‘z joylarini topishga muvaffaq bo‘lgan kompaniya- lar asta-sekin kengayib bormoqda, ammo kengayish jarayon- ida ularning aksariyati bugungi kunda duch keladigan ma’lumot- lar miqdorini hal qilish uchun yakka shahs yoki guruh yetarli emasligini tushunishadi.
Tahlil, sun’iy aql, bulutlar, korporativ harakatchanlik, blo- kcheyn va boshqa so‘nggi texnologiyalar nafaqat yirik korpora- tsiyalarga, balki kichik kompaniyalargaham ko‘mak ermoqda. Ushbu jarayonlar biznesni raqamlashtirishni belgilaydi.
f ❖ O‘z-o‘zini tekshirish savollari J

1. 
   Kognitiv fan nimani o‘rganadi ?
   
2. 
   Kognitiv texnologiya nima?
   
3. 
   Kognitiv mexanizmlar aytib o‘ting.
   
4. 
   Kognitivtexnologiyava kognitiv o‘rtasidagifarqnima?
   
5. 
   Kognitiv texnologiyalarning engistiqbolli rivojlantirish yo‘nalishlari aytib o‘ting.
   
6. 
   Dunyoni o‘zgartiradigan kognitiv texnologiyalar aytib o‘ting.
   
7. 
   Kognitiv modellashtirish tushunchasini bering.
   
8. 
   Kognitiv modellashtirishning maqsadi nima?
   
9. 
   Kognitiv tahlil texnologiyaning ketma-ketligini keltiring.
   
10. 
    Kognitiv texnologiyalarning vositasi nima?
    
11. 
    Zamonaviy kognitiv tizimlar nimalardan foydalanadi? Kognitiv biznes tahlillari haqida tushuncha bering.
    
12. 
    Kognitiv texnologiyalarni rivojlantirishning asosiy yo‘- nalishlari qanday ?
    

4. 
   Sanoat 4.0 texnologiyasi
   
   1. 
      Sanoat 4.0 tushunchasi, tamoyillari va tarkibiy qismlari
      

2017-yilda raqamli inqilob hal qiluvchi bosqichga kirdi - dunyoning har ikkinchi aholisi Internetga ulandi.
McKinsey Global Instituti (MGI) ma’lumotlariga ko‘ra, key- ingi 20 yil ichida ish operatsiyalarining 50% gacha dunyoda avtomatlashtirilishi mumkin va bu jarayonni 18-19-asrdagi sanoat inqilobi bilan taqqoslash mumkin . Sanoat inqilobi alohida mam- lakatlarga iqtisodiy o‘sishning ajoyib sur’atlarini ta’minlashga imkon berdi va bir necha o‘n yillar davomida ular global iqtisodiyotning yetakchilariga aylandilar.
Hozirgi vaqtda, iqtisodiyotning globallashuvi va axborot- kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi davrida ko‘plab mamlakatlar iqtisodiyotlari yangi raqamli shakliga o‘tmoqda.
Raqamli iqtisodiyot mamlakatlar va butun mintaqalar iqtiso- diyotining qiyofasini va tuzilishini o‘zgartirmoqda. Tarmoq ichi- dagi raqobat kuchaymoqda, bozorlar kengaymoqda, ayrim mamla- katlar sanoatlarining jahon bozorlarida raqobatbardoshligi osh- moqda. Natijada milliy iqtisodiyotlarning
o‘sishi ko‘zatilmoqda.
Raqamli iqtisodiyot kompaniyaning, sanoat va umuman milliy iqtisodiyotning o‘sish istiqbollarini belgilaydi. Raqamli pleyerlarning paydo bo‘lishi allaqachon barcha sohalar - turizm, telekommunikatsiya, matbaa, yo‘lovchi tashish sohasini o‘zgar- tirdi [23].
Raqamli transformatsiya dunyo iqtisodiy o‘sishining asosiy omillaridan biridir. Global instituti McKinseyning hisob-kitoblar- ga ko‘ra [8,9] 2025 - yilda yalpi ichki mahsulot o‘sishi Xitoyda 22% Internet-texnologiyalar hisobidan amalga oshirilishi mum- kin. AQSHda esa raqamli texnologiyalar hisobiga iqtisodiyotning o‘sishi 2025-yilda $1,6 - 2,2 trln teng bo‘lishi mumkin.
Bu iqtisodiy bashoratlarini avtomatlashtirish ta’siri bilan emas, balki faqat bog‘liq mavjud jarayonlarning, balki mutlaqo yangi olamshumul ish joriy etish bilan - modellar va texnolo- giyalar. Ular orasida - raqamli platformalar, raqamli ekotizi- mlar yilda chuqur tahlilchi katta ma’lumotlar guruhlar, masalan, 3D sifatida Sanoat 4.0 texnologiyalari - chop, robototexnika, Buyumlar Interneti.