N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

7.7. rasm. Indikator diagrammasi 
2-o‗lchangan 
qatlam bosimi fakt 
ma‘lumotlarga to‗g‗ri keladi. 1,3 – o‗lchangan 
qatlam bosimi nisbatan yuqori yoki kam. 
Agarda o‗lchangan qatlam bosimi fakt (haqiqiy)ga nisbatan yuqori bo‗lsa ICH 
(7.7. rasm 1-chiziq) faktga nisbatan quyida joylashadi. Bunda fakt nuqtalari parallel 
joylashadi lekin o‗lchangan ko‗rsatgichlar bo‗yicha qurilgan chiziqqa nisbatan 

---

95 
yuqorida joylashadi. Koordinataning boshlanashida ekstropolyasiya sezilarli darajada 
∆P depressiya o‗qiga tomon qiyshayadi. 
Agarda o‗lchangan qatlam bosimi faktga nisbatan past bo‗lsa ICH debit 
o‗qiga tomon boshlang‗ich kesimi bo‗rtibroq chiqadi (7.7. rasm 3-chiziq). 
Indikator chizig‗ining depressiya o‗qi tomoniga qiyshayish holati (7.8. 
rasm,a.) filtratsiya chiziqli qonunining buzilishida filtratsiyaning tezligi quduq 
perforatsiya oralig‗iga yaqin joylarda shunday yuqori bo‗ladiki, hatto Reynolds soni 
kritik ko‗rsatgichdan ham oshadi. ICH tengligi quyidagi ko‗rinishda yoziladi:
P
q
 - P
q.t 
= aQ+bQ
(7.25.) 
ICH tiklanishini tasvirlash uchun esa uni quyidagi formuladan ko‗rish 
mumkin: 
 
 

 
 
 
(7.26.) 
bu erda a va b – doimiy qiymat koeffitsienti. 
Ordinata o‗qi kesmasini kesib o‗tuvchi ∆P/Q=f(Q) koordinatalarida indikator 
to‗g‗ri chizig‗ini a ga teng bo‗lganda, burchak tangensi Q o‗qiga tomon egilishi b ga 
teng (7.8. rasm. b.) bo‗lganda ko‗rib chiqamiz. Bu holatda mahsuldorlik koeffitsienti 
K debitga bog‗liq holda o‗zgaruvchan qiymat bo‗lib hisoblanadi. 
7.8. rasm. Filtratsiyaning chiziqsiz qonunidagi ID.