N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

γ
nu
– neftning quduq usti sharoitidagi zichligi. 
Shunday qilib, barqaror bo‗lmagan rejimda tadqiqot o‗tkazish bilan drenaj 
doirasidagi quyidagi qatlam parametrlari aniqlanadi: 
1. Qatlamning gidroo‗tkazuvchanlik koeffitsienti – ε; 
2. Qatlamda neftning harakatchanligi – k/μ; 
3. Qatlam o‗tkazuvchanligi koeffitsienti – k;
4. Qatlam pezoo‗tkazuvchanlik koeffitsienti – χ. 
5. ∆P(t) - lnt koordinatalarida BET formasining o‗tkazuvchanligi bo‗yicha har 
turdagi uyumlar o‗ziga tuzilishining xosligini aniqlanadi (quduq tubidan uzoqroq 
chegarada qatlam filtratsiya xossalarining yomonlashishi grafikda egilish burchagi 
oshishiga olib keladi). 

---

103 
7.11. rasm. Haqiqiy BET.
III-zona. 
1- chiziq – ε
2
=ε
3
2 - chiziq – ε
2
>ε
3
3 - chiziq – ε
2
<ε
3
4 - chiziq – ε=o 
BET 
ning 
qiyshayish 
sabablari 
I zonada:
- quduq to‗xtatilgandan keyin suyuqlik oqimi ta‘siri; 
- quduqning nomukammalligi sababli quduq tubi zonasida (QTZ) oqim 
geometriyasining buzilishi;
- quduqni to‗xtatishdan oldin quduq ish rejimining buzilishi;
- bosimning noizometrik tiklanishi;
- quduq (stvolida) hajmiyda tabiiy gazning mavjudligi;
- quduq tubi zonasida (olisroq zonaga taqqoslaganda) burg‗ilash va quduqni 
ishlatish jarayonlarida kollektorlik xossalarining yomonlashishi. 
II zonada: 
- o‗rta qismi – nazariyaga ko‗ra to‗g‗ri chiziqli. Bu qismning uzunligi 
chegaralangan, qaysiki P
qud.
dan P
qat
tomon gorizontal harakat qiladi. II-qism. BET 
bo‗yicha interpretatsiyasi qo‗llash doirasi quyidagi shartlar bo‗yicha chegaralangan. 
Qaysiki taranglik rejimi formulasi o‗rinli: quduq – doimiy shiddatlik manbai; qatlam 
– cheksiz va bir jinsi; mahsulotning quduqqa oqimining birdaniga to‗xtashi. 
III zonada: 
- turli jinslarning uzoqroq masofalarga cho‗zilishi (burchak egilishining 
kamayishi – kollektorlik xususiyatlarining olisroq – 2-chiziqqa taqqoslaganda ancha 
olisroq zonalarda kuchayishi (yaxshilanishi) burchak egilishining oshishi kollektorlik 
xususiyatlarining yomonlashishi – 3 chiziq);
- quduq yaqinida (atrofida) o‗tkazmas chegara hosil bo‗lishi (tektonik ekran, 
qatlamning nurash zonalari) – 4 chiziq;

---

104 
BET bo‗yicha qatlamning olisroq zonasi uchun kh/μ ni baholaymiz, ID 
bo‗yicha esa quduq tubi zonasi uchun kh/μ. 
Shunday qilib, barqarorlashmagan rejimda tadqiqot qilish natijalariga ishlov 
berish quduq va qatlamni harakterlovchi parametrlar qiymatini baholash imkonini 
beradi (gidroo‗tkazuvchanlik, o‗tkazuvchanlik, pezoo‗tkazuvchanlik, keltirilgan 
radius, mukammallik koeffitsienti va mahsuldorlik koeffitsienti). Bu ma‘lumotlar 
quyidagilar uchun zarur bo‗ladi:
1. Konning ishlash loyihasini tuzishda ishlash ko‗rsatgichlarini hisoblash 
uchun. 
2. Quduqlarni ishlatishdagi barqaror rejimlarda tadqiq qilishda olingan 
natijalar (quduq tubi zonasi xarakterlaydigan) bilan o‗xshash ma‘lumotlarni 
(qatlamning olisroq zonasini xarakterlaydi) taqqoslash uchun. 
3. Konni ishlatishni nazorat qilish va neftberaolishlikni oshirish usullarini 
qo‗llashga bog‗liq, tadbirlarni texnologik samaradorligini baholash vaqt bo‗yicha 
qatlam parametrlarini aniqlash.