N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

7.7. Quduqlarga optimal rejim tanlash 
Quduqlar ishining texnologik rejimi ulardan olinadigan mahsulot miqdorining
normasini belgilab beradi. Quduqning tadqiqot natijalari texnologik rejim tuzish
uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Shuning uchun ham har bir quduqda muntazam
tadqiqot ishlari olib borilishi kerak. 
Quduqning maksimal (potensial) imkoniyati bo‘yicha mahsulot miqdorini 
belgilash mumkin emas. Chunki bu xolda qatlam energiyasi norasional sarflanishi, 
neft zaxirasining to‘la ishlatilmasligi, qatlam emirilishi va tizma siqilishi hollari yuz 
berishi mumkin. 
Shu sabab har bir quduq uchun o‘zining oqilona ishlatilish sharoitini 
ta‘minlaydigan mahsulot miqdori me‘yori belgilanadi. 
Me‘yorni belgilashda quduqlar ikki guruhga bo‘linadi: 
1. cheklanmagan mahsulot miqdori bilan; 
2. cheklangan mahsulot miqdori bilan. 
Birinchi guruhga kam mahsulotli, dinamik sathi past bo‘lgan va past bosimli 
quduqlar kiradi. Bu quduqlardan olinadigan mahsulot miqdori mavjud uskunalarning 
maksimal imkoniyati va potensial miqdori orqali belgilanadi. 

---

107 
Ikkinchi guruhdagi quduqlarning miqdorini bir necha sabablarga ko‘ra 
cheklashga to‘g‘ri keladi. Uyumning chekka suvlari faol sharoitda qatlam bosimi 
to‘yinganlik bosimidan yuqori bo‘lsa, suyuqlikdan gaz ajralib chiqishini oldini olish 
maqsadida mahsulot miqdori cheklanadi. Bunda tub bosimi to‘yinish bosimiga teng 
yoki undan 20-25% past holda belgilanadi. 
Cheklanishning boshqa sabablari sifatida qatlam suvining quduq tubiga 
ko‘tarilishini oldini olish, gaz do‘ppisining bir me‘yorda kengayishini ta‘minlash, 
qatlamdan qum va mexanik zarrachalar olib chiqilishinining oldini olish, yo‘ldosh 
suv miqdorini kamaytirish va boshqalar xizmat qiladi. 
Ba‘zan quduqning mahsulot miqdori texnikaviy sabablarga ko‘ra cheklanadi. 
Masalan 
past 
bosimli 
chuqur 
quduqlarda 
dinamik 
satxning 
pasayishi 
mustahkamlovchi quvurning siqilib kolishidan saqlash uchun ham mahsulot miqdori 
cheklanadi. 
Gaz quduqlarida mahsulot miqdori suv ko‘tarilishining oldini olish va gaz 
oqimida qum chiqishini cheklash shartlari bilan belgilanadi. Debiti katta gaz 
quduqlarda me‘yor quduq diametriga qarab belgilanadi.