N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

Quvurning tushirilish chuqurligiga egri chiziqlarning holatini bog‘liqligi q(V) 
Modomiki, bizning mulohazalarimizda ɛ kattaligiga hech qanday chegara 
quyilmagan edi, har qanday ɛ , 0< ɛ <1 oralida yotuvchi o‗zgarsa, egri chiziqning 
kurinishi mos holatda bir xil bo‗ladi. ɛ ni kattalashtirilgan vaqtida yangi egri chiziqlar 
q(V) oldingi egri chiziqlarni quvib o‗tadi, qaysiki h ni kutarilishi bilan suyuqlik 
oqimini olishimiz uchun kam gaz sarfi kerak bo‗ladi. Shu sababli q
max
ko‘tariladi, 
suyuqlik uzatilishinig o‗zilishi egri chiziqda mos ravishda o‗ng tomonga joylashadi. ɛ 
ni kamaytirish bilan hammasi teskarisiga sodir bo‗ladi. Yangi egri chiziqlar q(V) 
oldingi egri chiziqlarning ichki qismiga joylashadi va ɛ=0 egri chiziq nuqtaga 
aylanib qoladi. Boshqa chegaraviy holatlarda - ɛ=1 (h=L; 100% suyuqlikka chukish 
chuqurligi). Bu holatda uzluksiz ravishda kam miqdorda gaz sarflaganda tezda 
suyuqlik kela boshlaydi. Haydashning boshlanishi koordinata boshi bilan mos 
tushadi. Egri chiziq q(V) ɛ=1 uchun koordinata boshidan boshlanib barcha turdagi 
egri chiziqlarni oshib o‗tadi. Bu holatda har bir gaz suyuqlik ko‗targichlari o‗zining 
egri chizig‘i bilan tavsiflanadi, har qaysiki ɛ parametriga ega bo‗ladi. 
Quvur diametriga egri chiziqni q(V) joylashish holatining bog‘liqligi. 
Bizning mulohazalarimizda kutaruvchi quvurlar diametriga va uning 
o‗uzunligiga hech qanday chegara qo‗yilmagan. Shuning uchun har qanday uzunlik 
va har qanday diametrdag kutargichlar uchun mos keluvchi egri chiziqlar oilasi 
mavjud bo‗ldi. Ammo savol paydo bo‗ldi, quvur diametri d
2
>d
1
egri chiziqlar yangi 
oilasining oldingi egri chiziqlarga nisbatan joylashtirish kerak. Diametrnig ortib 
borishi bilan ko‗p miqdorda gaz sarfi kerak bo‗ladi, shunday qilib suyuqlik hajmi, 
qaysiki gazsizlantirish natijasida kerakli ρs kattalikga erishish va boshqa unga teng 

---

112 
(h=sonst, L=sonst) sharoitlarda d2 propotsional ravishda ortadi.Quvurning suyuqlik, 
gaz va gaz suyuqlik aralashmalarini (GSA) o‗tkazish qobilyati ham ortadi. Shuning 
uchun kattalashtirilgan dimetrlar uchun egr chiziqlar q(V) oilasi majud, hamma 
nuqtalar o‗ng tomonga qarab hajmni ortib borishiga siljiy boshlaydi, faqat bir 
nuqtadan tashqari, koordinatadagi egri chizig‗ q(V) boshlanishi ɛ=1 bilan mos 
tushadi (8.4 - rasm). Har bir ushbu egri chiziqlar oilasi va har qanday boshqa, ɛ ning 
qiymatlarida egri chiziq q(V), nolga va birga yaqin bo‘lishi mumkin va aniq bir 
qiymatga ega emas, chunki u yoki mavjud bo‗lmaydi (ɛ=0), yoki aqlga sig‗maydigan 
darajada katta bo‘ladi (ɛ=1), va umumiy holatda quvurda GSA harkatlanishida sodir 
bo‘ladigan fizikaviy jarayonlarni tushinishimiz uchun mulohaza yuritishimiz 
mumkin. 
8.4 – rasm. Turli diametrli ikki gazsuyuqlik ko‘targich uchun q(V) egri chizig‘i.