N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

Na`muna 
o`lchamli 
perforatorlarni 
tanlash. 
Na`muna 
o`lchamli 
perforatorlarni ishlatish tizimning sementli qobig‘ining holatiga; mustahkamlash 
quvuriga; suyuqlik xossasiga quduqni to`ldiruvchi suyuqlikka quvurlardagi 
to`siqlarni mavjudligida; SNT va GNT larning holatiga va tizim soniga; berkituvchi 

---

48 
qatlam va quduqdagi termobarik sharoitga va qatlamni qalinligi kabi omillarga 
bog‘liq ravishda tanlanadi. 
Birinchi navbatda quduqlardagi termobarik sharoitlarda qo`llanishi mumkin 
bo`lgan perforatorlarning guruhi tanlanadi. Quyida keltirilgan sabablarga muvofiq 
tanlangan perforatorlardan ba`zilari chiqarib tashlanadi: 
- sement qoplamasining qoniqarsiz holatida, SNCh yoki GNCh ga yaqin 
joylashganda; 
- perforatorlar va mustahkamlaovchi quvur devori oralig‘idagi masofa yetarli 
bo`lmaganda (4.2-jadval); 
- quduqning qiyalik burchagi katta (hamma perforatorlar kabelda 
tushiriladigan kichik o`tish qiymatida quduqni egrilanishi 0,7 radiandan katta) 
bo`lganda; 
- qatlam oralig‘ida zararli ta`sir etuvchi komponentlar (maslan H
2
S, S va shu 
kabilar) bo`lgan hollarda. 
Otuvchi perforatorlar bilan mustahkamlash tizmasi devori oralig‘idagi 
minimal ruxsat etilgan oraliqlar 
4.2-jadval 
Perforator turi 
Perforatorlar diametri yoki 
ko`ndalang o`lchami, mm 
Quduqdagi 
suyuqlikning 
zichligi, kg/m3 
Minimal 
oraliqlar, mm 
ПК 
800-105 
<1300 
1300-1500 
13 
15 
ПКО, ПКАТ 
73-89 
≤1500-1500/23 
22 
23 
ПО 
43-54 
≤100 
25 
7 -8 
КПРУ 
65 
>1000 
11 
ПВКТ,ПВТ 
70-73 
800-2300 
23 
Quduqda quvurlarni torpedali perforatorlar bilan teshish. Mahsuldor 
qatlamni ochishda torpedali teshish usuli yaxshi samara beradi. Unda snaryad 
yordamida teshiladi, snaryad mahsuldor qatlamni yorib kiradi va portlaydi g‘ovak va 
yoriqlar hosil qiladi. TPK-22 va TPK-32 «torpedniy perforator Kolodyajnogo» 

---

49 
markali perforator ishlatiladi. Perforatorning tashqi diametri 100 mm bo‘lib diametri 
127 mm li quduqlarda qo‘llaniladi. 
4.6-rasm. Torpedali perforator: 
1-kamera; 2-sterjen; 3-snaryad; 4-stvol; 
5-pastki flanes; 6-elektrozapl;7-rezina 
quvurcha; 8-kabel; 9-yuqori flanes;
10-bolt.