N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

Nazorat savollari. 
1. Gaz sarfini suyuqlik uzatishga bog‗liqligi. 
2.Quvurning tushirilish chuqurligiga egri chiziqlarning holatini bog‗liqligi  
3.Quduqdagi energiya balansi. 
4.Gidrostatik bosim ta‘sirida suyuqlikning ko‘tarilishi qanday ifodalanadi? 
5. Erkin va erigan gazlarning suyuqlikni yer yuzasiga ko‘tarishi 
6.Bir tonna suyuqlikning jami potensiyal energiyasi qanday ifodalanadi. 
7.Gidrostatik bosim ta‘sirida suyuqlikning yer yuzasiga ko‗tarilishi. 
 
8-bob bо‘yicha xulosalar 
Bu bo‘limda vertikal quvurda suyuqlikgaz aralashmasining harakatlanish 
jarayoning fizikasi, gaz sarfining suyuqlik uzatishga bog‗liqligi, quvurning tushirilish 
chuquriligaga egri chiziqlarning holatini bog‗liqligi, quduqdagi energiya balansi, 
gidrostatik bosim ta‘sirida suyuqlikning yer yuzasiga ko‗tarilishi haqidagi 
ma‘lumotlar yoritilgan. 
9-bob. Favvora quduqlarini ishlatish 
9.1.Favvoralanish shartlari 
Favvoralanayotgan quduqda 1tn neftni yer yuziga ko‘tarish uchun quyidagi 
energiya miqdori sarflanadi: 


 
j
À
Ð
P
G
Ð
Ð
P
W
u
tub
q
u
tub
q
1
.
0
0
.
3
1
ln
10








(9.1) 
bu yerda: P
0
= 9,81 * 10
4
N/m
2
Agar gidrostatik bosim juda kam bo‘lib, qatlamdan gaz quduq tubiga kelmasa 
unda suyuqlikni ko‘tarish uchun yer yuzasidan gaz haydashimiz kerak bo‘ladi.
Bunday holatda har bir tonna neftni ko‘tarish uchun quyidagi energiyani 
sarflash kerak bo‘ladi: 


 
j
Ð
P
R
Ð
P
W
u
tub
q
u
tub
q
.
0
.
3
2
ln
81
,
9
10







(9.2) 
bu yerda: R
0
– haydalayotgan gazning solishtirma sarfi. 

---

118 
Quduq favvoralanishi uchun quyidagi shart bajarilishi kerak: 
W
1
≥W
2 
W
1
va W
2
ning qiymatlarini o‘rniga qo‘yib, ayrim qisqartirishlarni amalga 
oshirib quyidagini olamiz: 





1
.
0
4
ln
10
81
,
9
À
Ð
P
G
u
tub
q
u
tub
q
Ð
P
R
.
0
3
ln
10
81
,
9



(9.3) 
bu yerda A
1
– bosim P
q.tub
dan P
u
gacha tushganda suyuqlikdan ajralgan va 
kengaygan gazning 1 tn suyuqlikni ko‘tarish uchun ketgan gaz energiyasi birligi. Gaz 
suyuqlik aralashmasini favvora ko‘targichida ko‘targanda bosim P
q.tub
bosimidan P
u
bosimigacha tushadi. Bosimning o‘rtacha qiymati 0,5(P
q.tub
+R
u
) ga teng bo‘ladi. 
Shuning uchun faqat gazning yarimi suyuqlikni ko‘tarishda qatnashadi deb olishimiz 
mumkin. Gaz faktori quyidagiga teng: 


u
tub
q
I
Ð
Ð
à
G
G



.
3
0
0
10

(9.4) 
u holda (9.2) tenglamani quyidagicha yozishimiz mumkin: