Namangan davlat universiteti akayeva marapat abduxalikovna

2. Fuqarolarni o‘zini o‘zi boshqarish organlari ijtimoiy ta’minot 
huquqidagi o‘rni.
Mamlakatimizda bozor munosabatlari rivojlanib-chuqurlashib borgani sari 
iqtisodiy-ijtimoiy islohotlar jarayoni bilan mutanosib ravishda davlat hayotida ham 
tub o‘zgarishlar amalga oshirib borilmoqda. Bu narsa, eng avvalo, davlat 

---

58 
faoliyatining demokratlaShuvi, kuchli davlatchilikdan kuchli jamiyatga o‘tib 
borilayotganligi, davlat organlariga xos bo‘lgan bir qator funksiyalarni jamoat 
organlariga topshirilayotganligida, nodavlat tashkilotlarining jamiyatni idora 
qilishdagi mavqei va vakolati muntazam ravishda kuchayib borayotganligida 
yaqqol ko‘zga tashlanadi. “Shuni alohida ta’kidlash kerakki, - degan edi 
O‘zbekiston Respublikasining Sh.M.Mirziyoev- Bugungi imkoniyatdan 
foydalanib, yurtimiz ravnaqi yo‘lidagi fidokorona xizmatlari uchun muxtaram 
nuroniylarimizga, qadrli mehnat faxriylariga o‘zimning yuksak hurmat-ehtiromim 
va samimiy tilaklarimni bildirishga, ularning barchasiga uzoq umr, mustahkam 
sog‘lik, baxt-u saodat va farovonlik tilashga ruxsat bergaysizlar.
Shu borada bir fikrga alohida urg‘u berib ta’kidlamoqchiman: yoshi ulug‘ 
insonlar, katta avlod vakillariga e’tibor va amaliy g‘amxo‘rlikni kuchaytirish, 
ularning pensiyalarini oshirish, tibbiy xizmat va ijtimoiy-maishiy ta’minotini 
yaxshilash bundan buyon ham Prezident uchun, Hukumatimiz va barcha 
hokimliklar uchun eng muhim ustuvor vazifalardan biri bo‘lib qoladi. Shu 
maqsadda pensionerlar, yolg‘iz qariya va nogironlarga davlat ko‘magini 
kuchaytirish bo‘yicha ayni paytda keng qamrovli chora-tadbirlar kompleksi ishlab 
chiqildi va ular so‘zsiz amalga oshiriladi. «Nuroniy» va «Mahalla» 
jamgarmalarining xodimlar shtatlarini ko‘paytirish va moddiy-texnik bazasini 
mustahkamlash, jamiyatimiz hayotida ularning o‘rni va mavqeini yanada oshirish 
bo‘yicha qo‘shimcha zarur choralar ko‘riladi”
31
. 
Ijtimoiy ta’minot sohasida ham davlat faoliyatining yo‘nalishlaridan biri 
sifatida jamiyat rolini kuchaytirishga qaratilgan katta ishlar amalga oshirila 
boshlandi va bu tadbirlar o‘tgan asrning to‘qsoninchi yillari o‘rtalaridan 
boshlab avj oldirilgan yalpisiga ijtimoiy ta’minlashdan aniq yo‘naltirilgan, 
aholining ijtimoiy zaif, kam ta’minlangan, beva-bechora qatlamlariga yordam 
berishga qaratilgan ijtimoiy ta’minotga o‘ta borilishi tendensiyasi bu masalada 
nodavlat
tashkilotlari, turli ijtimoiy jamg‘armalar ahamiyatini keskin oshirishga 
31
Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатинит биргаликда барпо 
этамиз,Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига киришиш тантанали маросимига бағишланган 
Олий Мажлис палаталарининг ҳўшма мажлисидаги нутқи. Ш.Ш.Мирзиёев –Тошкент.”Ўзбекистон” 
НМИУ.2016. –Б.12 

---

59 
olib keldi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996 yil 10 dekabrdagi «Bolali 
oilalarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish to‘g‘risida»gi 
Farmoni qabul qilinishi bilan 1997 yil 1 yanvardan boshlab bolali oilalarga 
fuqarolarni o‘zini o‘zi boshqarish organlari tomonidan tayinlanishi va to‘lanishi 
tartibi joriy etildi. Keyinchalik fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlari rolini, 
ayniqsa aholini ijtimoiy himoyalashdagi ahamiyati yanada oshira borildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999 yil 13 yanvardagi «Aholini aniq 
yo‘naltirilgan ijtimoiy madad bilan ta’minlashda fuqarolarning o‘zini-o‘zi 
boshqarish organlari rolini oshirish to‘g‘risida»gi Farmoniga ko‘ra ishlamaydigan 
onalarga bolasi ikki yoshga etguniga qadar uni parvarishlashi, o‘zgalar 
parvarishiga muhtoj bo‘lgan yolg‘iz pensionerlarni asosiy oziq-ovqat mahsulotlari 
bilan ta’minlash vazifalari ham fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari 
zimmasiga yuklatildi. Ularga yosh oilalarga moddiy madad ko‘rsatish vazifasi 
ham topshirildi.
1999 yil 14 aprelda O‘zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi 
«Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi qonuni qabul 
qilinishi bilan
32
 ularning mavqei yanada oshirildi. Ushbu qonunning 1-moddasiga 
ko‘ra:
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarishi - fuqarolarning O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari bilan kafolatlanadigan, ularning o‘z 
manfaatlaridan, rivojlanishning tarixiy xususiyatlaridan, Shuningdek, milliy va 
ma’naviy qadriyatlardan, mahalliy urf-odatlar va an’analardan kelib chiqqan holda 
mahalliy ahamiyatga molik masalalarni hal qilish borasidagi mustaqil faoliyatidir.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari quyidagilar sanaladi:
shaharcha, qishloq, ovul fuqarolarining, shuningdek, shahar, shaharcha, qishloq va 
ovuldagi mahalla fuqarolarining yig‘ini (vakillar yig‘ilishi) (bundan buyon matnda 
fuqarolar yig‘ini deb yuritiladi);
fuqarolar yig‘inining kengashi;
fuqarolar yig‘ini faoliyatining asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha 
32
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ақборотномаси, 1999 йил, 5-сон, 110-модда.

---

60 
komissiyalar;
fuqarolar yig‘inining taftish komissiyasi;
tuman markazidan olisda joylashgan va borish qiyin bo‘lgan shaharchalar, 
qishloqlar va ovullarda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda tuziladigan 
ma’muriy komissiya (bundan buyon matnda ma’muriy komissiya deb yuritiladi).
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari mahalliy davlat hokimiyati 
organlari tizimiga kirmaydi.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari yuridik shaxs 
huquqlaridan foydalanadi, belgilangan namunadagi muhrga ega bo‘ladi va 
mahalliy davlat hokimiyati organlarida ro‘yxatga olinishi kerak.
Fuqarolar yig‘ini to‘g‘risidagi namunaviy nizom O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Fuqarolar yig‘inining vakolatlari «Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
to‘g‘risida»gi qonunning 10-moddasida belgilangan va bu vakolatlar qatoriga, 
Shuningdek, shahardagi mahalla fuqarolar yig‘ini kam ta’minlangan oilalarga 
moddiy yordam ko‘rsatish va bolali muhtoj oilalarga tayinlash masalalarini hal 
etadi, oilalarni davlat tomonidan ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash maqsadlari uchun 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ajratiladigan mablag‘lardan o‘z o‘rnida va 
samarali foydalanishni ta’minlaydi.
Shaharcha, qishloq va ovuldagi mahalla fuqarolar yig‘iniga ham ana Shunday 
vakolatlar berilgan.