Namangan davlat universiteti akayeva marapat abduxalikovna

5. Harbiy xizmatchilarga pensiya tayinlash va to‘lash
O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy 
xavfsizlik xizmati va boshqa harbiy tuzilmalarning harbiy xizmatchilariga 
(ofitserlar, praporshiklar, michmanlar va boshqa muddatdan tashqari harbiy 
xizmatdagi harbiy xizmatchilar) sobiq SSSRning bugungi kunda O‘zbekiston 
Respublikasida amalda bo‘lib turgan «xarbiy xizmatchilarni pensiya ta’minoti 
to‘g‘risida»gi qonunga muvofiq quyidagi pensiyalar tayinlanadi:
a) uzoq yillik harbiy xizmat pensiyasi;
b) harbiy xizmat nogironlik pensiyasi;
v) harbiy xizmatchi vafot etgan taqdirda uning qaramog‘ida bo‘lib 
kelgan mehnatga yaroqsiz shaxslarga tayinlanadigan boquvchisini 
yo‘qotganlik pensiyasi.
Yuqorida eslatib o‘tilgan qonunda ushbu pensiyalarni olish huquqiga ega 
bo‘lgan shaxslar doirasi, pensiya tayinlash asoslari va shartlari ko‘rsatib 
qo‘yilgan.
xarbiy xizmatchi va uning oila a’zolarini pensiya bilan ta’minlash, pensiyani 
tayinlash hamda to‘lash tegishli harbiy organlarning pensiya bo‘limlari tomonidan 
qonun hujjatlarida belgilab qo‘yilgan tartib hamda muddatlarda amalga oshiriladi.
1) xarbiy xizmatchilarga uzoq yillik xizmat qilganlik pensiyasini tayinlash
«xarbiy xizmatchilarning pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi qonunni 13-

---

151 
moddasiga ko‘ra uzoq yillik xizmat pensiyasini olish huquqiga quyidagilar ega 
bo‘ladilar:
a) ofitserlar, praporshiklar, michmanlar, muddatidan tashqari 
xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchilar, Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik 
xizmati va boshqa harbiy organlarning boshliqlar hamda oddiy xizmatchilar 
tarkibidan bo‘lgan shaxslari - kamida 20 yil va undan ko‘p xizmat qilgan bo‘lsalar;
b) ofitserlar, praporshiklar, michmanlar, o‘rta, katta va oliy 
boshliqlar tarkibiga kiruvchi Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik xizmati va 
boshqa harbiy organlarning xodimlari - 50 yosh va undan keyin ushbu harbiy 
xizmatdan yoshi tufayli yoki kasalligi, shtatlar soni qisqartirilganligi yoxud 
salomatligi ahvoli cheklanganligi oqibatida harbiy xizmatdan bo‘shatilgan 
bo‘lsalar hamda xizmatdan bo‘shatilgan kunga kelib kamida 12 yil-u 6 oy harbiy 
xizmat muddatiga, kamida 25 yil umumiy mehnat stajiga ega bo‘lsalar.
Uzoq yillik xizmat pensiyasining miqdori quyidagicha bo‘ladi:
a) 20 yillik harbiy xizmat davri uchun pul to‘lovlarining 40 foizi, yoshi yoki 
kasalligi tufayli xizmatdan bo‘shatilgan harbiy xizmatchilarga esa - yillik 
to‘lovlarning 45 foizi; 20 yildan ortiqcha harbiy xizmatning har bir yili uchun 
tegishli oylik to‘lovning 3 foizi, ammo uning 75 foizidan ortiq bo‘lmagan 
miqdorda.
Kamida 12 yilu 6 oy xizmat qilgan, umumiy mehnat staji 25 yildan kam 
bo‘lmagan 50 yoshdan oshgan harbiy xizmatchilar, ichki ishlar organlari, Milliy 
xavfsizlik xizmati va boshqa harbiy organlar xizmatchilari uchun umumiy 25 yillik 
ish staji uchun harbiy xizmatchi oyligining 40 foizi va 25 yildan ortiqcha har bir 
to‘liq mehnat staji yili uchun 1 foizdan qo‘shimcha haq miqdorida pensiya 
tayinlanadi.
xarbiy xizmatchilarning eng kam pensiyasi miqdori pensiyalarning rasman 
belgilangan eng kam miqdoridan kam bo‘lmasligi kerak.
xarbiy xizmatchilarning uzoq yillik xizmat pensiyalariga ular qaramog‘ida 
mehnatga yaroqsiz oila a’zolari borligi, ular I guruh nogironi, 80 yoshdan oshgan 
pensionerlar ularning qaramog‘larida ekanligi hisobga olinib ustamalar qo‘shib 

---

152 
berishlik nazarda tutilgan.
2) xarbiy xizmatchilarga nogironlik pensiyasini tayinlash
xarbiy xizmatchi sifatida nogironlik pensiyasini olishga quyidagilar haqli 
bo‘ladilar:
a) agar nogironlik harbiy xizmat burchini o‘tash paytida yuz bergan 
bo‘lsa;
b) harbiy xizmatdan bo‘shatilganlaridan so‘ng uch oy o‘tmasdan yuz bergan 
bo‘lsa;
v) nogironlik keyinchalik yuz bergan bo‘lsa-da, ammo uning sabablari 
harbiy xizmatni o‘tash davrida olingan yaralanish, kontuziya yoki jarohatlar 
oqibatida yuz bergan bo‘lsa.
Nogironlik guruhlari, sabablari va yuz berish vaqti TMEK tomonidan qonun 
hujjatlarida belgilangan tartibda belgilanadi. Nogironlik, uning sabablariga ko‘ra 
urush nogironi va harbiy xizmat bilan bog‘liq bo‘lmagan nogironlikka bo‘linadi.
xarbiy xizmatchilarga quyidagi miqdorda nogironlik pensiyasi tayinlanadi:
a) 1-P guruh urush nogironlariga ular oylik pul to‘lovlarining 75 
foizi;
b) III guruh urush nogironlariga - oylik maoshlarining 50 foizi;
v) boshqa nogironlarga: 1-P guruhlar uchun 55 foiz, III guruh 
nogironlari uchun esa 30 foiz oylik maoshlari miqdorida.
xarbiy xizmatchilarning nogironlik pensiyalariga qonun hujjatlarda belgilab 
qo‘yilgan miqdorda ustamalar qo‘shib beriladi («xarbiy xizmatchilarning pensiya 
ta’minoti to‘g‘risida»gi qonunning 27-moddasi).
3) xarbiy xizmatchilarning oila a’zolariga boquvchisini yo‘qotganlik 
pensiyasini tayinlash
xarbiy xizmatchilarning oila a’zolari boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasini 
olishga quyidagi hollarda haqli bo‘ladilar:
a) agar boquvchi harbiy xizmatni o‘tash davrida vafot etgan bo‘lsa;
b) agar boquvchi harbiy xizmatdan bo‘shatilgach uch oy o‘tmasdan turib 
vafot etsa;

---

153 
v) agar boquvchi xizmatdan bo‘shatilgach, 3 oydan ko‘p vaqt o‘tgach vafot 
etgan bo‘lsa-da, ammo uning o‘limiga xizmatni o‘tash davrida yuz bergan 
yaralanish, kontuziya va boshqa jarohatlar sabab bo‘lgan bo‘lsa;
g) vafot etgan pensioner harbiy xizmatchi pensiya olayotgan davrda yoki 
pensiya to‘lash to‘xtatilganidan so‘ng 5 yil o‘tmasdan turib vafot etgan bo‘lsa;
d) 
harbiy xarajatlar davrida bedarak yo‘qolgan harbiy 
xizmatchilarning oila a’zolari vafot etgan harbiy xizmatchi oila 
a’zolariga tenglashtiriladilar.
xarbiy xizmatchi oila a’zosi sifatida boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi 
olish huquqiga uning qaramog‘da bo‘lib kelgan, mehnatga yaroqsiz bo‘lgan 
quyidagi shaxslar haqli sanaladilar:
a) marhum harbiy xizmatchining 18 yoshga to‘lmagan bolalari, 18 yoshga 
yetmagan uka-singillari, nabiralari, 18 yoshga etgan bo‘lsa-da nogiron 
bolalari, uka, singillari, nabiralari (agar ularning mehnatga yaroqli ota- 
onalari bo‘lmasa);
b) 60 yoshdan oshgan otasi, 55 yoshdan oshgan onasi yoki bu yoshga 
tetmasalarda - nogiron bo‘lsalar;
v) marhumning 8 yoshga yetmagan bolasi parvarishi bilan band bo‘lgan va 
ishlamayotgan xotini (eri), ota-onasi, bobosi, buvasi, opa-singillari 
yoshidan qat’i nazar;
g) marhumning bobosi va buvisi agar qonun bo‘yicha ularni boqishga 
majbur bo‘lgan boshqa qarindoshlari bo‘lmasa.
Ota-onasidan mahrum bo‘lib qolgan (chin etim) harbiy xizmatchining yetim 
bolalariga ular to‘liq davlat ta’minotida bo‘lgan hollarda ham pensiya 100 foiz 
to‘lanadi. Boshqa yetim bolalar (harbiy xizmatchi bolalari) davlat ta’minotida 
bo‘lganlarida esa tayin etilgan pensiyaning 25 foizi to‘lanadi.
xarbiy xizmatchining xotini (eri) yangi nikohga kirganida ham boquvchisini 
yo‘qotganlik pensiyasi olish huquqini saqlab qoladi.
o‘gay ota, o‘gay ona basharti vafot etgan harbiy xizmatchi o‘gay farzandni 
kamida 5 yil tarbiyalagan yoki ta’minlagan bo‘lsa boquvchisini yo‘qotganlik 

---

154 
pensiyasi olishga haqli oila a’zolar tarkibiga kiradi.
Farzandlikka oluvchilar va farzandlikka olinuvchilar umumiy asoslarda 
boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi olishga haqli bo‘ladilar.