Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
Xalqaro terrorizm va diniv ekstremizm - xalqlarnim tinchlm va xavfsizlisisa
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
Xalqaro terrorizm va diniv ekstremizm - xalqlarnim tinchlm va xavfsizlisisa
tahdid soluvchi iahonshumul tnuammo sifatida Tinchlik-totuvlik, barqarorlik barcha zam onlarda dolzarb aham iyat kasb etgan. Chunki osoyishtalik, tinchlik barqaror bo ’lgan joydagina bunyodkorlik va taraqqiyot yuzaga keladi. O dam lar ko’nglidagi xotirjamlik, ro ’z g ’ordagi qut- baraka, jam iyat hayotidagi barqarorlik ham ana shu om ilga ko’p jihatdan bog’liq. Shu bois tinchlik uchun butun tarix davom ida muttasil kurash olib borilgan. K o’rinib turibdiki, tinchlik ham m a vaqt him oyaga muhtoj b o ’lgan. Chunki tichlik va barqarorlikka turli-tuman tahdidlar x av f solgan. Bugungi kun ham bunday tahdidlardan xoli emas. Bu tahdidlam ing eng xavflilaridan biri terrorizm balosidir. 152 Terrorizm begunoh odam larni qurbon qilish evaziga jam iyatda beqarorlikni yuzaga keltirish, fuqarolar qalbida q o 'rquv va vahim a o ’y g ’otish, davlatlararo m unosabatlam i m urakkablashtirish, xalqaro va m intaqaviy darajadagi xavfsizlik tizim lariga putur etkazish, xalqaro ham jam iyatning tinchligiga ziyon etkazishni ko ’zlovchi jirkanch qilm ish va ayni holda xalqaro jinoyat sanaladi. Terrorizm ijtimoiy hodisa sifatida paydo b o ’lish davriga ega. U XVIII-XIX asrlardagi alohida terrorchilardan iborat kichik guruhlar qiyofasidan XX asr oxiri- XXI asr boshlarida butun insoniyatga tahdid soluvchi qudratli uyushgan kuchga aylandi. U ning k o ’rinishlari turli-tum an bo ’lishi mumkin. Jum ladan, hozirgi paytda shartli ravishda u a) jangari terrorchilik, b) m illiy terrorchilik, v) ijtimoiy-siyosiy terrorchilik, g) xalqaro terrorchilikka ajratilm oqda. Jangari terrorchilikning tayanchi yaxshi qurollangan jangari to ’dalar, guruhlar va tuzilm alardir. Ijtimoiy- siyosiy terrorchilik ichki ijtim oiy-siyosiy nizolar asosida shakllanib o ’ng va so ’l terrorchilik shaklida nam oyon b o ’ladi. Bularga misol tariqasida Buyuk fransuz inqilobi davrida (1789-1794 yillar) siyosiy m uxoliflar o ’rtasida terror amalga oshirilganini, Rossiyadagi fuqarolar urushi davrida (1918-1920 yillar) "oq" va "qizil" terrorlar b o ’lganini eslash kifoya. Milliy terrorchilik etnik belgilarga asosiy e ’tibom i qaratishi bilan ajralib turadi va kam sonli m illiy guruhlarga tazyiq o ’tkazishga qaratilgan bo ’ladi. K o’pincha ana shuning natijasida kam sonli etnik guruh ham javob tariqasida o ’z terroristik guruhlarini tuzadi. X alqaro terrorchilik esa diniy, madaniy, geografik va davlat chegaralarini bilm aydi. U hozir narkobiznes bilan o ’zaro chirm ashib borayotir ham da yirik m oliyaviy va boshqa im koniyatlarga ega bo ’lgan xalqaro m arkazlar tomonidan eng zam onaviy vositalar va qurollar bilan ta ’m inlanib, y o ’naltirilmoqda. Hozirgi kunda dunyoda 500 dan ortiq terroristik tashkilotlar va ekstremistik y o ’nalishdagi guruhlar mavjud b o ’lib, ularning aksariyati narkobiznes bilan bevosita yoki bilvosita bog’liqdir. Oxirgi o ’n yil davom ida ular tomonidan dunyoda 6 m ingdan ziyod terrorchilik akti am alga oshirilishi natijasida 25 mingga yaqin odam halok b o ’ldi. Terrorchilik qanday shaklda va k o ’rinishda bo ’lmasin uning mazmun va mohiyati bevosita zo ’ravonlik, inson hayotiga tahdid bilan bog’liq bo ’lib o ’zidan mudhish asorat qoldiradi. Eng dahshatlisi shundaki, bu harakat sodir etilganda qon to ’kiladi. Q urbonning kim bo ’lishi terrorchini qiziqtirmaydi, unga qon to ’kilsa, odam lar yuragiga q o ’rquv, vahim a solinsa bas. Shu jihatdan olganda uning xalqaro xavfga aylangan shakllari mavzuning boshida ta ’kidlaganim izdek, boshqa umuminsoniy m uam m olar kabi belgilarga ega bo ’lgani uchun - u um um bashariy m uam m oga aylandi. Xalqaro terrorizm ga qarshi kurash bugungi kunning eng dolzarb muammolaridan biri b o ’lib qoldi. Negaki, XX asr va XXI asr boshida insoniyat terrorchilik faoliyatining misli k o ’rilmagan jihatlari bilan to ’qnash keldi. Aksariyat hollarda diniy ekstremizm va fundam entalizm xalqaro terrorizm ning niqobi bo’lsa, giyohvand moddalar, qurol- y arog’ va odam savdosi uning moliyaviy manbasi hisoblanadi. Shu bois ekstrem izm , narkobiznes, uyushgan jinoyatchilik va xalqaro terrorizm ga qarshi yalpi kurash olib borish zarur. 153 O ’m i kelganda butun dunyoda terrorizm ga qarshi keng qamrovli kurash olib borilayotganligini ta ’kidlash joiz. Buning uchun eng a w a lo xalqaro huquqiy poydevorlar yaratilganiga e ’tibor berish kerak. BM T doirasida "Terrorizmni m oliyalashtirishga qarshi kurash to ’g ’risida"gi K onvensiya qabul qilinishi terrorizm tusidagi jinoyatlam i davlatlar tomonidan m illiy qonunchilikda tasniflash im konini yaratdi. Bundan tashqari terrorizmning barcha k o ’rinishlariga qarshi kurash olib borilishini ta ’minlovchi xalqaro shartnom alar borligiga e ’tibor qaratish zarur. "Havo kem alarini noqonuniy egallashga qarshi kurash to ’g ’risida"gi Gaaga konvensiyasi, "Fuqaro aviatsiyasi xavfsizligiga qarshi y o ’naltirilgan noqonuniy aktlarga qarshi kurash to ’g ’risida"gi Monreal konvensiyasi, "K ishilam i garovga olishga qarshi kurash to ’g ’risida"gi konvensiyalar shular qatoriga kiradi. Shu o ’rinda Xitoy, Rossiya, O ’zbekiston, Q ozog’iston, Q irg’iziston va Tojikiston tom onidan ratifikatsiya qilingan 2001 yil 15 iyundagi "Terrorizm, separatizm va ekstrem izm bilan kurash to ’g ’risida"gi Shanxay konvensiyasi m intaqam izda alohida aham iyatga ega. Chunki bu hujjatda terrorizm, separatizm va ekstrem izm xalqaro tinchlik va xavfsizlikka, davlatlar o ’rtasidagi d o ’stona m unosabatlam i rivojlantirishga, shuningdek, inson huquqlari va erkinliklarini am alga oshirishga tahdid solayotgani qayd etilgan. Bu hujjatda ekstremizm jinoyatiga quyidagicha ta ’rif berilgan: Download 5.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling