Namangan davlat universiteti maqsudova nodira alijonovnaning

Tez yordam usuli

Maqsadi:

Eshitishda nuqson bo‘lgan o‘quvchilarni muammoli vaziyatga tushirish;

O‘zaro muomala qilish malakalarini oshirish;

Ko‘rish, eshitish, tahlil qilish, fikrlash qobliyatlarini rivojlantirish;

Ma’lum bir vaziyatlardan xulosa chiqarishga o‘rgatish;

Hamkorlikda ishlash ko‘nikmalarini hosil qilish.

Mazmuni:

“Tez yordam” usulini turli holatlarda o‘tkazish mumkin, ya’ni juftlikda yoki kichik guruhlarda. Buning uchun yasaladigan predmet turli ko‘rinishlarda bo‘lib beriladi: (rasm, shakl, matn, so‘zlar ko‘rinishida). Tarqatma material har bir guruhning (yoki juftlikning) har bir a’zosiga konvertga solib beriladi.

Qo‘llanishi:

Har bir eshitishda nuqson bo‘lgan o‘quvchi o‘z konvertidagi bo‘laklardan yaxlit biror narsa hosil qilishi kerak (konvertda esa shunday bo‘laklarki, ulardan yaxlit hech narsa hosil qilish mumkin emas).

Bir muncha bir vaqtdan so‘ng, tekshirib chiqiladi va hech narsa chiqmaganligi sababli, guruh a’zolari bir-birlarining bo‘laklarini ko‘rib chiqadi va yaxlit biror narsa yasash uchun o‘ziga kerakli bo‘lakni boshqa guruhdagi boshqa do‘stidan so‘rab oladi va o‘z bo‘lagidan yonidagi sherigi uchun zarur qismini beradi. Muddatdan so‘ng guruhlarda ma’lum so‘z va iboralar paydo bo‘la boshlaydi. Boshqa guruhlarga nisbatan tez bajargan guruhlarga qo‘shimcha topshiriq beriladi. Bosqichlarda qo‘llanishi: Bu usul yangi mavzu bayonida, mustahkamlash bosqichlarida qo‘llaniladi. Maxsus ta’lim tizimidagi o‘quv jarayoni darslarini shu tipda tashkil etish kar bolalar mehnat malakasini shakllantirishga qulay shart-sharoit yaratadi. Zero, bu metodlar samarali va effektiv metod ekanligi tajribalarda o‘z isbotini topmoqda. Ayni paytda har bir o‘qituvchi pedagogik texnologiyalarga ko‘r-ko‘rona emas, balki ijodiy yondashish kerakligini ta’kidlab o‘tish joiz Maxsus ta’lim olish orqali savodni, nutqni egallagan kar va zaif eshituvchilar barcha qatori jamiyatda o‘z o‘rnini topib ketishlari mumkin.

Mehnat ta’limi darslari o‘z tuzilmalari, ularda foydalaniladigan mashq turlari bo‘yicha farqlanadi. Ularni o‘tkazish uslubiyati o‘rganilayotgan materialning xususiyatlari, uning ustida ishlashdan ko‘zlanadigan didaktik vazifalar bilan belgilandi. Mehnat ta’limi darslari oldindan tayyorlangan leksik material asosida o‘tkazildi, lekin aniq dars materialiga kiritilgan leksikaning tushunilishini o‘qituvchi darsning boshida tekshirishi kerak. O‘qituvchi leksikani bolalar tushunishlarini mashg‘ulotning davomida ham, shu jumladan, o‘quvchilarning gap o‘ylab topishlari, misollar tanlashlari paytida ham nazorat qilib bordi.

Mehnat ta’limi darsiga tayyorlanishda u yoki bu tushunchalarni shakllantirish, ularni farqlash, ko‘nikmalarni rivojlantirish vazifalariga muofiq ravishda ko‘rgazmali material tanlab olindi (predmetli, situativ va syujetli rasmlar, buyumlar va hokazo). Tuzilmalarga kelsak, yangi nutq materialli darslarda o‘quvchilar ularni o‘qituvchining rahbarligida tuzdilar. Tayyor tuzilmalar o‘quvchilarga mavzu bo‘yicha keyingi darslarda berildi va mashq qilish uchun ma’lumotli qo‘llanma bo‘ldi (nazorat ishlari paytida ular, albatta, olib qo‘yildi).

Biz taklif etayotgan yangicha yondoshish quyidagi korrektsiya ishlarini: ishni eshitishida nuqsoni bo’lgan o’smirlarni ularda saqlanib qolgan eshitish qoldiqlaridan keng ko‘lamda foydalanishni o‘rgatish asosida olib borish; o‘quvchilarning lug‘at boyligini shakllantirish: tevarak–atrofdagi predmetlarni nomlash; harakatlarni nomlash; predmetlarning belgi va xususiyatlarini so‘z bilan ifodalash; predmetlarning son-sanog‘ini bildirgan so‘zlarni; predmetlarning tartibini bildirgan so‘zlarni bilishni ko‘zda tutadi.

Deyarli har bir darsda gaplarni savollar (kim?, nima?, nima qilyapti?, qanday?, qancha?, nechta?, nechanchi?, qay tarzda?, nimani?, kimga?, qaerda?, qachon?, nima bilan ?...) bo‘yicha tahlil qilishdan foydalanildi. Ushbu usul yordamida o‘quvchilarni so‘zlar shakllari va bog‘lanishlarini taqqoslashga, kerakli kategoriyalarni ajratishga olib kelindi.

Ko‘nikmalarni avtomatlashtarishga bag‘ishlangan darslarda vaqtning katta qismi takrorlash tusidagi jamoali va mustaqil mashqlarga ajratildi. Darslarda o‘quvchilar nazorat ishlarni mustaqil bajardilar, keyingi darsda xatolar muhokama qilindi va tuzatildi, qaysi qonuniyatlarda xatolarga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, o‘sha qonuniyatlarga oid mashqlar berildi. Bunda o‘quvchilarning faolligi va mustaqilligi ishdagi muhim talab bo‘ldi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, materialni takrorlash tabiiy yo‘l bilan amalga oshirildi, chunki uni guruhlash usullari muqarrar ravishda o‘quvchilarni ilgari o‘rganilgan qonuniyatlarga ko‘p marotabalab, lekin ular namoyon bo‘lishining (yangi o‘rganilganlari bilan birgalikda) yangi sharoitlarida takror-takror qaytishlariga olib keldi. Shu bilan birgalikda yil oxirida etarlicha o‘zlashtirilmagan materialni takrorlashga vaqt ajratildi.