Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti

87 
13-BOB. AGROSANOAT MAJMUASIDA FAN-TEXNIKA TARAQQIYoTI VA 
INTENSIVLASHTIRISH 
 
13.1. Intensivlashtirishning iqtisodiy mohiyati 
13.2. Fan-texnika taraqqiyoti va intensivlashtirish 
13.3. Qishloq xo’jaligining intensivlashtirish darajasi va iqtisodiy samaradorligini 
ifodalovchi ko’rsatkichlar 
13.4. Qishloq xo’jaligini intensivlashtirishning asosiy yo’nalishlari 
13.1. Intensivlashtirishning iqtisodiy mohiyati 
Iqtisodiy fan ishlab chiqarishni rivojlantirishning ikki yo’lini bir-biridan farq qiladi. 
Birinchi yo’l ekstensiv rivojlanish yo’li bo’lib, mahsulotlar ishlab chiqarish hajmining 
ko’payishi ishlab chiqarish jarayoniga yangi va yangi resurslar (er, chorva mollarining soni 
va h.k.) jalb qilish hisobiga ta’minlanadi. Bunda mahsulot hajmining ko’payishi asosan 
ishlab chiqarish omillarining ko’payishi hisobiga yuz beradi. Bu yo’lning imkoniyatlari 
cheklangan. CHunki barcha ishlab chiqarish resurslari – yer, suv, mehnat resurslari, texnika, 
xomashyolar, barcha-barchasi cheklangan. 
Qishloq xo’jaligining intensiv rivojlanishi – bir gektar yer yoki bir bosh chorva moliga 
sarflanayotgan mehnat va moddiy sarflarni oshirish evaziga mahsulot ishlab chiqarishni 
ko’paytirishdir. Bunda yer birligi yoki bir bosh chorva moliga sarflanadigan mehnat va 
moddiy xarajatlar samarasiz o’sishi mumkin emas degan qoida amal qilishi zarur. Intensiv 
rivojlanishning iqtisodiy mohiyati shundaki, sarflanayotgan mehnat va moddiy 
xarajatlarning o’sishiga nisbatan olinayotgan mahsulot miqdori tezroq o’sishi kerak. 
Boshqacha qilib aytganda, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning bir birligi tannarxi nisbatan 
kamayib borishi lozim.
 
13.2. Fan-texnika taraqqiyoti va intensivlashtirish 
 
Fan-texnika taraqqiyoti deganda fanning, texnikaning va texnologiyaning barqaror 
rivojlanib borishi tushiniladi. Boshqacha qilib aytganda, fan-texnika taraqqiyoti – mavjud 
bilimlar natijasida ularning boyitilishi va boyitilgan bilim asosida yangi unumli texnikalar, 
progressiv texnologiyalarning yaratilishidir. Oldingisiga qaraganda unumli texnika va 
texnalogiyalar yaratilishi natijasidagina intensivlashtirish cheksiz rivojlantirilishi mumkin. 
O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida innovatsion faollikni oshirish maqsadga 
muvofiq. Innovatsion faollikni bugungi kun iqtisodiyoti talab qiladi. Innovatsion faollik 
mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ma’lumotlarga 
qaraganda respublika korxonalarining 5 foizi innovatsion faol hisoblanadi. Yevropa 
davlatlarida esa bu ko’rsatkich 80-87% ni tashkil etadi. 
Har qanday davlatning iqtisodiyoti, uning raqobatbardoshligi fan-texnika taraqqiyoti 
darajasi eng avvalo bilan belgilanadi.
Mamlakatni istiqbolga rivojlantirish damsturlarida yuqori malakali mutaxassislarni 
tayyorlash, soha fanlarini ustun darjada rivojlantirish eng muhim ustivor yo’nalish bo’lib 
belgilanishi maqsadga muvofiq.