Наргис косимова

2.3 Zamonaviy jamiyatda nogironligi bo’lgan shaxslarni integratsiyasida ijtimoiy medianing ta’siri.
"Ijtimoiy media" tushunchasining paydo bo'lishi Web 2.0 dasturlariga asoslangan yangi texnologiyalarga (RSS, bloglar va boshqalar) va Internet-resurslarga (onlayn ijtimoiy tarmoq, video qo'ng'iroqlar va hk) bog'liqdir. Bir qarashda, bu ikki tushuncha bir-biridan farq qiladi; ammo, ularning umumiy xususiyati shundaki, ular foydalanuvchilar o'rtasida ma'lumot almashishni soddalashtiradi. Hozirda ijtimoiy tarmoqlar onlayn jarayonlarni tartibga solishda alohida rol o'ynaydi. Garchi u keng qo'llanilgan bo'lsa-da, ushbu vositaning to'liq ta'rifini berish juda qiyin vazifadir.
Rivojlanayotgan ijtimoiy tarmoqlar (WhatsApp, Viber, Telegram kabilar) odamlarga ma'lumot olish, xabar olish, ish topish va turli xil media-kontentlarni (fotosuratlar, videolar, musiqa) ko'rib chiqish va yuklab olish imkoniyatlarini yaratdi. Ushbu tizimlarning foydalanuvchilari o'zlarining ma'lumotlar bazalarini yaratish, nashr etish, do'stlari bilan bo'lishish va har qanday joyda real vaqtda muloqot qilish imkoniyatiga ega. Ijtimoiy tarmoqlar, ya'ni ijtimoiy tarmoqlar butunlay yangi an'ana yaratdi va ijtimoiylashuvning eng muhim tarkibiy qismlaridan biriga aylandi. Bu haqiqat odamlarning turmush tarzini o'zgartirishida va ularning faoliyatining turli jabhalarida kuzatilishi mumkin. Masalan, endi odamlar ushbu tarmoqlar orqali bir-birlari bilan muloqot qilishadi, ijtimoiy va siyosiy masalalarda o'zlarining fikrlarini namoyish etishadi va o'z yutuqlari bilan o'rtoqlashadilar.
Ushbu tarmoqlar ma'lum xizmatlarni ko'rsatish, kompaniyalarda onlayn uchrashuvlar o'tkazish, turli xil tarkibni olish va ishga qabul qilish jarayonini tartibga solish uchun ham qo'llaniladi.
Biroq, ijtimoiy tarmoqlarga teng kirish imkoniyatining yo'qligi odamlarning kamsitilishiga va ular va jamiyat o'rtasida ijtimoiy to'siqlar yaratilishiga, raqamli tengsizlikning paydo bo'lishiga olib keladi. Ijtimoiy tarmoqlar tez ommalashib borayotganiga qaramay, hamma ham undan foydalana olmaydi.
Natijada ikkita qatlam yaratildi: undan foydalana oladiganlar va foydalana olmaydiganlar. Nogironligi bolgan odamlarning yakkalanib turishi ularga ma'lumot olish, bilimlarini boyitish yoki jamiyatga qo'shilish imkoniyatini bermaydi. Imkoniyati cheklangan odam ko'rish yoki eshitish, his-tuyg'ularini to'liq yoki qisman yo'qotadigan va harakati cheklangan va kognitiv kasalliklarga chalingan shaxsdir. Ushbu cheklovlar odamlarning kompyuter va ijtimoiy tarmoqlarga kirishiga boshqacha ta'sir qiladi.
Ijtimoiy media platformalarini loyihalashda nogironlarning ushbu tizimlarga kirishi to'liq hisobga olinmaydi. Garchi ularning tarmoqdan foydalanishi kompaniyalar va hukumatlar uchun sarflanadigan xarajatlardan ko'ra, jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshilashga sarmoya sifatida qaralishi kerak. Ushbu mavzuda nogironligi bolgan shaxslar uchun ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish va ularning ijtimoiy hayotga qo'shilishida ijtimoiy tarmoqlarning o'rni hamda ahamiyatini o'rganishga qaratilgan.
Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti hisobotlariga ko'ra, hozirgi kunda dunyo aholisining 15 dan 16 foizigacha sog'liq uchun muayyan cheklovlar mavjud. Bu taxminan 1 milliard kishiga to'g'ri keladi. BMTning tegishli hisobotida bu ko'rsatkich biroz kamroq va 10 foizni tashkil etadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, dunyo aholisining 80 foizi rivojlanayotgan mamlakatlarda, dunyodagi kambag'allarning 20 foizi nogironlardir. Nogironlar ko'pincha ijtimoiy hayotda faol ishlash qobiliyatiga va ehtiyojlarga ega, ammo ma'lumot va kommunikatsiyalarga ega bo'lmaslik ularni amalga oshirishga xalaqit beradi.
Sog'liqni saqlash imkoniyati cheklangan insonlarning bir qator maqsadlari, ehtiyojlari va kommunikatsiya muammolari ijtimoiy axborot vositalari orqali hal etilishi mumkin. Albatta, ijtimoiy media prizmasidan nogironlarning ijtimoiy ehtiyojlari ularning demografik (yoshi, jinsi), jismoniy va ruhiy xususiyatlari, ta'lim darajasi, ish qobiliyati va boshqa ko'rsatkichlar bilan bevosita bog'liq bo'lib, turli vositalar bilan qondirilishi mumkin.
Shaxsiy. Ushbu maqsad va talablar boshqa odamlar bilan muloqot qilish (yozma yoki og'zaki), fikr almashish, rasm, maqola va Internet resurslarini nazarda tutadi
Ish qidirish va mehnat faoliyati. Ijtimoiy tarmoqlar - bu ish topish va ish beruvchi bilan aloqa o'rnatish uchun yangi vosita. Hozirda ijtimoiy tarmoqlarning bo'sh ish joylari ma'lumotlar bazalari Internet orqali uyda bajariladigan ishlarni taklif qilmoqda. Ijtimoiy tarmoqlar nogironlarga turli xil axborot, aloqa, ta'lim olish va turli sohalarda ishlash imkoniyatini beradi. Masalan, kompyuter operatori, veb-ustalar, tarmoq ma'muri va dizayner sifatida axborot texnologiyalari bilan bog'liq lavozimlar bu odamlar uchun qulayroqdir.
Ta'lim: etarli ish topish nogironlarning tegishli bilimlari va malakalariga ega bo'lishiga bog'liq. Norvegiya, Niderlandiya, Finlyandiya va boshqa rivojlangan davlatlarning tajribasi shuni ko'rsatadiki, masofaviy ta'lim jarayoniga faqat ilg'or axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) foydalanish orqali erishish mumkin. AKT amaliyotchiga nogiron kishi bilan muloqot qilish imkoniyatini beradi. Ijtimoiy tarmoqlar orqali quyidagi imkoniyatlarga erishiladi:
1) onlayn darslarda qatnashish to'g'risidagi ma'lumotlarni tarqatish;
2) materialni egallashga yordam beradigan ma'lumotlarni yuklash;
3) kurs bilan bog'liq mavzularni muhokama qilish uchun qulay sharoitlar;
4) audio va video darslarni tinglash imkoniyatlari.