Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Savdo xodimlarining maqsad va vazifalari. 
Shaxsiy muloqot 
strategiyasini ishlab chiqish eng awal firmaning marketing stra­
tegiyasini amalga oshirishda savdo xodimi o ‘ynaydigan rolni belgi- 
lab olishni talab qiladi. Buning uchun firma har bir tovar bozo- 
rida o ‘z mijozlari bilan o ‘rnatmoqchi bo‘lgan aloqa xarakterini 
aniqlab olish kerak.
Savdo xodimining tipik vazifalarini uch yo‘ nalish b o ‘yicha 
guruhlash mumkin:
— savdo qilish, shu jumladan, salohiyatli mijozlarni aniqlash, 
ularning ehtiyojlarini o ‘ rganish, sotish sharoitlarini muhokama 
qilish va bitim tuzish;
— mijozlarga xizmatlar ko‘ rsatish, shu jumladan, tovardan 
foydalanishda yordam ko‘rsatish, xariddan keyingi xizmat ko‘r- 
satish, tovami siljitish va boshqalar;
183

---

— firma uchun ehtiyojlarning o ‘zgarishi, raqobatchilarning 
faolligi, tovarlarning moslashuvi haqida axborot to‘plash.
Shunday qilib, savdo xodimi faqat firmaning tijoriy organi 
emas, balki uning marketing axboroti tizimidagi muhim element 
hamdir.
Aytib o ‘tilgan u yoki bu funksiyalarga berilayotgan e’tiborga 
bog'liq ravishda, „savdo xodimi“ va „savdo agenti“ atamalariga 
amalda turlicha ma’no berilishi mumkin. Savdo xodimlarining 
quyidagicha turlarini ko‘ rsatib o ‘tish mumkin:
— asosiy vazifasi tovarni jismoniy yetkazib berish b o ‘lgan 
yetkazib berish bo‘yicha vakil;
— sotish hududida faoliyat ko‘rsatuvchi, buyurtmalami qabul 
qiluvchi va undan tashqari, ayniqsa, yirik do‘konlarda mijozga 
maslahatchi b o ‘lishi mumkin bo'lgan sotuvchi;
— buyurtmalar qabul qilish va tovarlarning uzluksiz yetkazib 
berilishini ta’minlash maqsadida ulguiji va chakana sotuvchilar 
bilan uchrashib turuvchi sayyor vakil;
— savdoni rag‘batlantirish bo'yicha vakil: u reklama va reklama 
tadbirlarini bevosita savdo shoxobchasining o ‘zida tashkil qiladi;
— tijorat targ‘ibotchisi: u buyurtmalami qabul qilmaydi, faqat 
yangi tovarlar haqida, ayniqsa, tibbiyot sohasidagi yangi tovar­
lar haqida axborot beradi;
— texnik jihatdan chuqur bilimga ega bo'lgan hamda mijozga 
uning muammolarini hal qilishda o ‘z maslahatlari bilan yordam 
bera oluvchi savdolar bo'yicha injener. IBM firmasining savdolar 
b o ‘yicha injeneri aynan shunday ishlaydilar;
— avtomobillar, maishiy elektr asboblari, ensiklopediyalar, 
sug‘urta polislari kabi tovarlarni sotish bilan shug‘ullanuvchi 
kommivoyajer, bunda 
ijodiy
qobiliyatlar va kommunikatsiya 
strategiyalari muhim rol o ‘ynaydi;
— murakkab loyihalar b o ‘yicha kontrakt tuzuvchi, u texnik va 
m oliyaviy bilim lardan tashqari muzokaralar olib borish 
iste’dodiga ham ega bo‘lishi kerak.
Aytib o ‘tilgan barcha xodimlarning vazifalari u yoki bu dara- 
jada ijodiy va strategik funksiyalar bilan bog‘liqdir. Bu yerda vazifa 
tijorat munosabatlarini to‘g‘ri tashkil qilish hamda savdo xodim- 
lari, sotish tarmog‘ i va kommunikatsiya vositalari o ‘rtasida maj- 
buriyatlarni optimal taqsimlashdan iboratdir.