Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Ultrabinafsha nurlari yutiladigan gaz analizatorlarida havodagi simob 
bug'lari konsentratsiyasini, xlor, vodorod sulfid, azot qo'shoksidi va boshqa 
moddalarning konsentratsiyasini o'lchashda qo'llaniladi. 
Ultrabinafsha nurlarning manbayi simobli lampalar bo'lib, ular chiqar-
gan nurlarning ko'p qismi ultrabinafsha nurlar bo'ladi. Nurlanishni qo'shim-
cha monoxromatlash uchun shisha svetoforlardan foydalaniladi, ular tahlil 
qilinayotgan modda yutilishining maksimumi vaziyatiga qarab tanlanadi. 
Ultrabinashfa nurlanishni elektr signaliga aylantirish uchun fotoelement -
lar va fotorezistorlardan foydalaniladi. 
Amalda ultrabinafsha nurlarni yutadigan elektr kompensatsiyali ikki nurli 
gaz analizatorlari, optik kompensatsiyali gaz analizatorlari, shuningdek, 
bevosita o'lchaydigan, ultrabinafsha nurlarni yutadigan bir nurli gaz analiza-
torlari ham ishlatiladi. 
6.6- rasmda bir nurli ultrabinafsha nurlarni yutadigan gaz analizatorning 
blok sxemasi ko'rsatilgan. Asbobda bitta manba 1 va bitta foto qabul qilgich 8 
bor. Manbaning nurlanishini elektr dvigatel 2 aylantiradigan obturator 3 
uzadi va u qarama-qarshi fazalarda o'zgaradigan ikkita bir xil oqimga bo'linadi. 
Bu oqimlarning har qaysisi tegishli optik yorug'lik filtri — ishchi filtr 5 va 
taqqoslash filtri 6 dan o'tadi. 
152 

---

Filtrlarning shaffoflik polosalari berkitilmaydi va /,, f
2
chastotalar 
chegarasida to'plangan bo'ladi. Nurlarning filtrlangan oqimlari ishchi kyuvet 
7 dan o'tadi, bu kyuvet orqali nurlanishni f
t
chastotada yutadigan tahlil 
qilinayotgan gaz kyuvet 7 ga haydaladi, so'ngra oqim umumiy nur qabul 
qilgichga keladi. Kyuvet 7 da tahlil qilinayotgan, komponent bo'lmaganida 
ishchi va taqqoslash oqimlarining jadalligi nolni rostlash zaslonkasi 4 ni 
surish yo'li bilan baravarlashtiriladi. 
Bu holda tizim muvozanatlashadi va foto qabul qilgichdan olinadigan farq 
signali nolga teng bo'ladi. Tahlil qilinayotgan gaz kyuvetga kirganida /j 
chastotadagi nurlanish oqimining jadalligi kamayadi, f
2
chastotasidaginiki esa 
o'zgarishsiz qoladi. 
Foto qabul qilgich chiqishida farq signali hosil bo'ladi va u kuchaytirgich 
9 da kuchaytiriladi. Farq signalining amplitudasi tahlil qilinayotgan komponent 
konsentratsiyasining o'lchovi bo'lib xizmat qiladi. Konsentratsiya ikkilamchi 
asbob
 10 bilan o'lchanadi. 
Harorat tufayli yuzaga keladigan xatoni yo'qotish uchun asbob ter-
mostatlanadi. O'lchash chegaralari 0—30 mg/1; massa bo'yicha 0—3 %; asosiy 
xatolik shkala diapazonining ± 4 % i atroflda.