Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Optik namlik o'lchagichlarda moddaning 
namiigi bilan undan qaytgan nurlanishning 
orasidagi bog'lanishdan foydalaniladi. Eng katta 
sezgirlik hosil qilish uchun spektrning infra-
qizil sohasidagi nurlanishdan foydalaniladi. Uni 
manba 1 hosil qiladi (6.54-rasm). Tahlil 
qilinayotgan material 2 dan qaytgan yorug'lik oqimi to'plash qurilmasi 3 
yordamida qabul qilgich 4 ga yuboriladi. Materialning namiigi qancha katta 
bo'lsa, u infraqizil nurlarni shuncha yaxshi yutadi va qaytgan oqim 
miqdori shuncha kam bo'ladi. 
Bu usul bilan faqat yupqa qatlamning (5 ... 30 mm) namliginigina 
o'lchash mumkin bo'lganligidan namlik o'lchagichdan, odatda, konveyer 
lentalarida tashilayotgan sochiluvchan materiallar uchun foydalaniladi. 
„Bereg" turidagi optik namlik o'lchagichlar namiigi 80 % gacha bo'lgan 
materiallarni tahlil qilishga imkon beradi. 
TAYANCH SO'Z VA IBORALAR 
Analiz qilish; kimyoviy gaz analizatori; elektr-kimyoviy gaz analizatori; 
termokimyoviy gaz analizatori; xromatografik gaz analizatori; termokonduktometrik gaz 
analizatori; termomagnit gaz analizatori; absoibsion-optik gaz analizatori; eritmalarning 
tarkibini analiz qilishning konduktometrik, optik, potensiometrik usullari; zichlik 
o'lchagichlari; psixrometrik, shudring nuqtasi, sorbsion, sig'imli, absorbsion, kon-
duktometrik, dielkometrik, o'ta yuqori chastotali, optik namlik o'lchagichlar. 
Nazorat savollari 
1. Gaz aralashmalari tarkibini analiz qilishning qanday usullarini bilasiz? 
2. Termokimyoviy, termokonduktometrik, termomagnit gaz analizatorlarining 
ishlash prinsipini tushuntiring. 
3. Kimyoviy va elektrokimyoviy gaz analizatorlarining bir-biridan farqi nimada? 
4. Xromatografik, absorbsion-optik gaz analizatorlarining ishlash prinsipini 
tushuntirib bering. 
5. Eritmalarning tarkibini analiz qilishning konduktometrik, optik, potensiometrik 
usullarini tushuntirib bering. 
7. Sanoatda gaz aralashmalari va eritmalarning tarkibini analiz qilishda qanday 
muammolar mavjud? 
8. Suyuqliklar zichligini o'lchash usullarini izohlab bering. 
9. Qalqovichli, vaznli, gidrostatik, radioizotopli zichlik o'lchagichlarining ishlash 
prinsipini tushuntiring. 
10. Suyuqliklarning qovushqoqligini o'lchash usullarini izohlab bering. 
11. Kapillar, erkin tushuvchi zoldirli, tebranishli, aylanma momentli visko-
zimetrlarning ishlash prinsipini tushuntirib bering. 
212 

---

12. Moddalarning namiigi qanday o'lchanadi? 
13. Psixrometrik, shudring nuqtasini, sorbsion, sig'imli, chastotali, optik namlik 
o'lchagichlarining ishlash prinsipini tushuntirib bering. 
14. Sanoatda zichlik, qovushqoqlik va namliklarni o'lchashda qanday muammolar 
mavjud?