Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Spektral nisbatli (rangli) pirometrlar. Rangli yoki spektral pirometrlar 
qizdirilgan jismning nurlanish spektridagi energiyaning nisbiy taqsimla-
nishi bo'yicha haroratni o'lchashga mo'ljallangan. Harorat cho'g'langan 
jismning spektrida tanlangan soha, masalan, ko'k sohalardagi ravshanliklar 
nisbatidan aniqlanadi. Agar cho'g'langan jismning nurlanish spektrida va 
X
2
to'lqin uzunligidagi ikkita monoxromatik nurlanish (qizil va ko'k soha-
da) tanlansa, harorat o'zgarishi bilan bu nurlanishlar ravshanliklarining 
nisbati ham o'zgaradi. Qora bo'lmagan jism uchun ravshanliklar nisbati 
quyidagicha ifodalanadi: 
(2.85) 
bu yerda: e
xl
va e.
2
— A, va A
2
to'lqin uzunliklarining nurlanish xususiyati koeffitsiyenti; 
R
Q
 — qora jism uchun A, va A
2
to'lqin uzunliklari ravshanligi nisbati. 
71 

---

Fotoelementli rangli pirometrning prinsipial sxemasi 2.26-rasmda ko'r-
satilgan. O'lchanayotgan jismdan chiqqan nurlanish obyektiv 1 orqali 
o'tib, fotoelement 3 ga tushadi. Fotoelement oldida qizil va ko'k filtrli 
aylanuvchi disksimon obturator 2 o'rnatilgan. Fotoelement goh qizil, goh 
ko'k ranglar bilan yoritiladi va shunga ko'ra tegishli impulslar chiqaradi. Bu 
impulslar elektron kuchaytirgich 4 bilan kuchaytirilib, logarifmlovchi 
qurilma 5 orqali o'zgarmas tokka aylantiriladi. Bu tok qayd qilinadi. Piro-
metrning o'lchash chegarasi 1400°C dan 2800°C gacha. Asosiy xatolik 
o'lchash yuqorigi chegarasining ±1% ini tashkil etadi. 
Hozirgi vaqtda PIT-1 deb ataladigan pirometrlar keng tarqalmoqda. 
Ular spektral nisbatli pirometrdan iborat bo'lib, xotirasida saqlanadigan 
axborot asosida hisoblanadigan tuzatishni avtomatik kiritiladi. Pirometr 800 
... 2000°C o'lchash diapazoniga mo'ljallangan. Haqiqiy haroratni o'lchash 
xatoligi ±1% dan oshmaydi.