Настоящие нормы и правила распространяются на проектирование бетонных и железобетонных конструкций зданий и сооружений различного назначения, работающих при систематическом воздействии температур не выше 50 °С и не ниже минус 40 °С

Изоҳ: 1. Ушбу қоидаларда «енгил бе- тон» ва «ғовакланган бетон» атамалари зич таркибли енгил бетон ва ғовак тарки- бли енгил бетон белгиси учун қўлланилади (6% дан юқори ғоваклаш даражаси би- лан).
2. Майдадонадор бетон гуруҳи (А, Б, В) конструкцияларнинг ишчи чизмала- рида кўрсатилиши лозим.

4. 
   Сиқув ва ўқли ёйилувга бўлган мустаҳкамлик бўйича синфга жавоб берувчи бетон ёши лойиҳалаш чоғида конструкция- нинг лойиҳа юклари билан таъмин- ланишдаги мумкин қадар аниқ муд- дати, тиклаш услуби, бетон қотиш шароитларидан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Мазкур маълумотлар бўлмаган ҳолда бетон синфи 28 сутка деб қабул этилади.
   

Йиғма конструкциялар унсур- ларидаги бетоннинг дастлабки му- стаҳкамлик моҳиятини ГОСТ 13015.0-83га мувофиқ ва муайян тур конструкцияларига оид стан- дартлар билан белгилаш лозим.

5. 
   Темирбетон конструкция- лари учун қЎйидагиларни қўллаш ман этилади:
   

В7,5 дан қуйи сиқувга бўлган мустаҳкамлик бўйича синфдаги оғир ва қумоқ бетонлар;
бир қатламли конструкциялар учун В3,5 қуйи икки қатламли кон- струкциялар учун В7,5 дан қуйи
сиқувга бўлган мустаҳкамлик бўйича синфдаги енгил бетон.
Сиқувга бўлган мустаҳкамлик бўйича бетон синфини қуйидаги ҳолларда қўллаш тавсия этилади:
кўп марта такрорланувчи юклама таъсирига мўлжалланган оъир ва енгил бетондан иборат те- мирбетон унсурлари учун - В15 дан қуйи бўлмагани;
оғир, қумоқ ва енгил бетондан иборат темирбетонли сиқма бура- мали унсурлар учун - В15 дан қуйи бўлмагани;
оғир юкламали темирбетонли сиқма бурамали унсурлар учун (ма- салан, ойига оғир ҳавода юкламала- рини кўтарувчи устунлар учун ва кўп қаватли уйларнинг қуйи қаватларидаги устунлар учун - В25 дан қуйи бўлмагани.

6. 
   Оғир, қумоқ ва енгил бе- тондан иборат дастлабки зўриқи- шли унсурлар учун ичида зўриқи- шли ўзаклар жойлашган бетон син- фини эгилувчи ўзак турли ва синфи, унинг диаметри ва 8 жадвалда кўрсатилганидан қуйи бўлмаган зулфин конструкциялари мавжудлигига боғлиқ равишда қўллаш лозим.
   

R_bp бетоннинг узатма му- стаҳкамлиги (сиқилган пайтдаги бе- тон мустаҳкамлиги, сиқувга бўлган мустаҳкамлик бўйича бетон синфи каби назорат қилинади) 11 МПа дан қуйи бўлмаган миқдорда, А-VI, Aт- VI, Aт-VIK ва Ат-VII синфли ўза- кларда, зулфинларсиз ўта му- стаҳкам ўзак симларида ва ўзак арқонларида - 15,5 МПа дан кам бўлмаган миқдорда белгиланади. Бундан ташқари узатма му- стаҳкамлик сиқувга бўлган

мустаҳкамлик бўйича қабул қилин- ган бетон синфга 50% дан кам бўл- маган миқдорида ташкил этиши ке- рак.
Кўп марта такрорланувчи юклама таъсирига мўлжалланган конструкциялар учун 7 жадвалда келтирилган бетон синфининг энг кичик миқдори симли эгилувчан ўзакда ва диаметридан қатъий назар А-IV синфли бурамали эгилувчан ўзакда, ҳамда диаметри 10-18 мм бўлган оширилиши керак, яъни бе- тон ўрнатма мустаҳкамлигининг те- гишли ортиб бориши билан боравар бўлган 5 МПА миқдоргача.
Айрим тур конструкцияларини лойиҳалаштиришда бетон минимал синфини белгиланган тартибга асо- сланган ҳосда 7 жадвалда келти- рилган бетон ўрнатма мустаҳкамли- гини тегишли равишда пасайти- ришга қарши ўлароқ 5 МПа га тенг бўлган бир даражада тушириш учун рухсат этилади.
Изоҳ: 1. Дастлабки сиқув жараёнида темирбетон конструкциялари мўлжа- лида бетоннинг тавсифий мўлжаллари бетон узатма мустаҳкамлигига миқдо- рига тенг бетон синфи учун қабул қили- нади (чизиқли интерполяция бўйича)
2. Иссиқлик изоляцияси вазифасини ба- жарувчи тўсувчи бир қатламли яхлит конструкцияларни лойиҳалаштириш ^{чоғида }bp^/Rbp ^{бетон сиқувнинг нисбий} миқдорида 0,30 дан ортиқ бўлмаган В7,5- В12,5 енгил бетон синфидаги қуйи билан 14 мм диаметрли А-IV синфдаги эгилув- чан ўзакдан фойдаланишга рухсат эти- ^{лади, бунда R}bp ^{бетоннинг узатма му-} стаҳкамлиги бетон синфининг камида 30% ини ташкил этиши керак.

7. 
   Махсус тажриба асосисиз қумоқ бетонни кўп марталаб такро- ланувчи таъсирига дуч келадиган темирбетон конструкциялари учун қўллаш мумкин эмас, бундан
   

ташқари В-II, Bp-II, K-7 ва К-19 син- фли симли ўзакни ўзакланида қанотлари 12 м дан ортиқ бўлган дастлабки зўриқишли конструкция- ларда ҳам қўллаб бўлмайди.
Занглашдан ҳимоя қилиш ва қурилма ариқчалари ва сиртида жойлашган эгилувчан ўзакнинг бе- тон билан уланишини таъминлаш учун қўлланилувчи сиқувга бўлган мустаҳкамлик бўйича қумоқ бетон синфи В12,5 дан, ариқчалар инъек- цияси учун В25 дан кам бўлмаслиги керак.
2.8 Йиғма темирбетон конструкцияларининг унсурлари уланишини яхлитлаш учун бетон синфини уланувчи унсурлар иш шароитига боғлиқ равишда белги- лаш, аммо В7,5 дан кам бўлмаган миқдорда қабул қилиш жоиз.

9. 
   Бетон ва темирбетон конструкцияларининг совуққа, тер- мосовуққа ва сув ўтказувчанликка чидамлилик бўйича бетон мар- калари қурилиш жойларидаги ташқи ҳавонинг қишки ҳарорати ҳисоб-китоб ва бетонлардаги фойдаланиши тартибига боғлиқ равишда қуйидагича қабул қилиниши керак:
   

бино ва иншоотлар конструк- циялари учун (иситиладиган биноларнинг ташқи деворларидан ташқари) 8-жадвалда кўрсатилгани- дан кам бўлмаслиги керак;
иситиладиган биноларнинг ташқи девор учун - 9 жадвалда кўрсатилганидан кам бўлмаслиги керак.

9. 
   Фойдаланиш ёки монтаж жараёнида ташқи ҳаводаги салбий ҳарорат таъсирига дуч келувчи йиғма конструкциялар
   

унсурларнинг уланишларини яхлитлаш учун уланувчи унсурлар учун қабул қилинганидан кам бўлмаган совуққа ва сув ўтказувчанликка чидамлилик бўйича лойиҳа маркаларидаги бетонни қўллаш тавсия этилади.