Настоящие нормы и правила распространяются на проектирование бетонных и железобетонных конструкций зданий и сооружений различного назначения, работающих при систематическом воздействии температур не выше 50 °С и не ниже минус 40 °С

v - қисилган соҳа бетоннинг қайишоқ чўзилган ҳолатини

22. 
     нинг қиймати ушбу фор- муладан ҳисобланади
    

тавсифловчи ва 34 жадвал бўйича
қабул қилинувчи доимий;
  ¹ 
^{1  5}^{  }
1,5   _f
e
_, (161)

N_tot- бўйлама куч N нинг ва
^{ } 10
11,5
s,tot _m5
h₀

дастлабки қисув зўриқиши Р нинг тенг таъсир қилувчиси (марказдан ташқарида қисув ҳолида N кучни
«минус» ишора билан олинади).
Ўзакни даставвал зўриқтирув- сиз ясаладиган унсурлар учун Р зўриқишни нолга тенг, деб олса бўлади.
Қисилган соҳада бошланғич дарзлари мавжуд бўлган майдон- чаларда унсурларнинг эгрилигини аниқлашда (1.19 б. қ.) Р нинг қийматини (150) формула бўйича аниқланувчи Р катталиқ қадар камайтирилади.
Оғир бетондан ясалган эгилувчи ва марказдан ташқарида қисилган унсурлар учун
лекин у 1,0 дан катта бўлмайди.
(161) формуланинг ўнг қисми иккинчи қўшилувчиси учун юқориги ишора қисувчи, пасткиси эса, чўзувчи N_tot зўриқиш ҳолида қабул қилинади (4.27 бандга қ.).
(161) формулада:
 - турлича бетонлар учун қуйидагича қабул қилинади:
оғир ва енгил. 1,8
майда қумоқ 1,6
шўъбадор ва ғовакдор 1,4

bh R

2
  ^M ; (162)
0 b,ser



 
   ^1  ^{hf }; (163)

M <(M Қbh²R ) формула
^f  ^2h 

crc r2
crc
bt,ser ⁰

ҳолида M_r2 таъсиридаги эгриликни
_b  b_h  ^ A¹

4.24, 4.25, 4.26 бандлар кўрсатмаларига мос тарзда, M_crc
 _f 
f f _2v
bh₀
s
; (164)

моментда айнан туташ қайишоқ жисм ҳолидаги каби аниқланган эгрилик қийматлари ҳамда ушбу банд кўрсатмаларига мос тарзда M_crcҚbh²R_bt,ser формула моментда аниқланган эгрилик қийматлари
e_s,tot - куч N_tot нинг S ўзак кесим юзаси оғирлик марказига нисбатан эксцентриситети; М моментга мос келиб, ушбу формуладан аниқла- нади:

орасида чизиғий интерполяция бўйича аниқлашга йўл қўйилади. 
^es,tot ^{ .}
(165)

коэффициенти 4.14 банд кўрсат- маларига мос тарзда доимийни ва давоматли юкламаларнинг узоқ
z нинг қиймати ушбу формула- дан аниқланади:

муддатли таъсирини ҳисобга олган
ҳолда, унинг қийматини икки
 ^{h f}
 _h
   ^{2 }



f


z  h₀ ^1 ^{0 }. ⁽¹⁶⁶⁾

маротаба камайтириб қабул қилинади.
^ 2_ _f


_
  ^

_

Марказдан ташқарида қисилган унсурлар ҳолида z нинг қиймати учун кўпи билан 0,97 e_ss,_tot олиниши лозим.
Тўғри бурчакли кесимли ва чўзилган соҳасида токчали тавр
_ls - юкламанинг давоматли таъсирини ҳисобга олувчи ва 36 жадвал бўйича қабул қилинувчи до- имий;
e_s,tot - формула (165) га қ.
R W

унсурлар ҳолида (163) ва (166) фор-
_{ } bt ,ser pl _,
(168)

мулаларга h’_f ўрнига S’ Ўзак борлиги
^m  M
r ^{m M}rp

ва йЎқлигида тегишлича, 2a’ ёки h_f’
қ0 қийматлар қўйилади.
Қисилган соҳасида токчага эга бўлган кесимларни ҳисоблашни,
лекин 1,0 дан ортиқ эмас;
^{бунда W}pl ^{- формула (138) га қ.;}
M_r,M_rp - банд 4.5 га қ., бунда S ўзакда чўзилишни юзага келтирувчи

  ^hf
h₀
ҳолида кенглиги b’_f.
бўлган
моментлар мусбат деб қабул қили- нади.

тўғрибурчакликдаги каби бажари-
лади.
b’_f токчанинг ҳисобий кенглиги
3.16 банднинг кўрсатмалари бўйича аниқланади.
Шўъбадор бетондан ясалган бир қатламли конструкциялар учун (дастлабки зўриқишсиз) _s қиймати ушбу формуладан ҳисобланади.

  0,5   ^M , (169)

22. 
    Оғир. Майда қумоқ, енгил бетонлар ҳамда шўъбадор ва оғир
    

s l _M


ser

бетонлардан ясалган қўш-қатламли,
даставвал зўриқти-рилган конструк- циялар учун _s доимий ушбу форму- ладан аниқланади.
бунда M_ser - иккинчи гуруҳнинг
чегаравий ҳолатлари учун ўзак ва бетоннинг ҳисобий қаршиликларида унсур кесими мустаҳкамликка

 _s  1,25   _ls _m 


^{1   2}m

(167)
ҳисоблангандан сезадиган момент;

_l - қуйидагиларга тенг деб оли-

^{3,5  1,8}
m ^es,tot
,
/ h₀
нувчи доимий:

Лекин у 1,0 дан катта бўлмай, бунда қуйидагича қабул қилиниши лозим
юклама узоқ муддатли таъсир қисилмаган ҳолда даврий шаклли ўзак учун 0,6

^es,tot
/ h₀
 1,2 / 
ls ^.
ўшанинг ўзи, силлиқ ўзак
учун. 0,7

Ўзаклари даставвал зўриқти- рилмасдан ясаладиган эгилувчи унсурлар учун (167) формуланинг ўнг қисмидаги охирги аъзоси нолга тенг қилиб олинишига рухсат бери- лади.
(167) формулада:
юклама узоқ муддат таъсир қилганда ўзак таклидан қатъий назар. 0,
8
Бардошликка ҳисобланадиган конструкциялар учун _s доимийнинг қиймати барча ҳолларда 1,0 га тенг, деб қабул қилинади.

22. 
    Чўзилган соҳасида дарз-
    

таъсирига мос келувчи _s ва v ларда

лари бўлган майдонча учун тўлиқ эгрилик ушбу формуладан аниқла-
ҳисобланади. Агар ^{ 1} ва

 
^ r ^ ₂
 ¹

3
^ r ^
қий-

нади


¹  ¹
r ^ r ^


 ¹


^ r ^


 ¹


^ r ^


 ¹


^ r ^

, ⁽¹⁷⁰⁾

матлар манфий бўлсалар, бу ҳолда уларни нолга тенг, деб қабул қили- нади.

1 2 3 4

 
бунда^{ 1
} r ^

• 
  банд 1.20 кўрсат-ма-
  

1

ЭГИЛИШЛАРНИ АНИҚЛАШ

22. 
    Эгилув қайишиши билан
    

ларига мос тарзда қайишишга ҳисоблаш бажарилаётган бутун юкламанинг узоқ муддатли бўлма-
ган таъсиридан юзага келган эгри-
белгиланувчи f_m, эгилиш ушбу фор- муладан аниқланади:
^l  ¹

f _m   M _{x  } dx, (171)

лик;
^{0 } r ^ _x

2
 ¹


^ r ^

• 
  доимий ва давоматли
  

^бунда M_x ^{- эгилиши аниқлана-} ётган оралиқ узунлиги бўйича х ке-

юкламаларнинг қисқа муддатли
таъсиридан юзага келган эгрилик;
симда унсурнинг изланаётган сил- жиши йўналишида қўйилган бирлик

 ¹

3
^ r ^
- доимий ва давоматли
кучнинг таъсиридан х кесимдаги эгувчи момент;

x
юкламаларнинг узоқ муддатли юкламалар узоқ муддатли таъсири-
 ¹


^ r ^

• 
  эгилиш аниқланаётган
  

дан юзага келган эгрилик;
юкламада унсурнинг х кесимдаги

 ¹
^ r ^

• 
  дастлабки қисув зўри-
  

тўлиқ эгрилиги; ¹
r
нинг қийматлари

4
қиши таъсирида юзага келган бетон-
тегишлича дарзсиз ва дарзли май- дончалар учун (155) ва (170) форму-

нинг киришуви ва силжувчанлиги
натижасида унсурнинг эгилуви би-
лалар бўйича аниқланадилар; ¹
r
нинг

лан боғлиқ ҳамда 4.25 банд кўрсат- маларига мос тарзда (158) формула бўйича аниқланувчи эгрилик.
ишораси эгрилик эпюрасига мос тарзда қабул қилинади.
Дастлабки зўриқишга эга бўл-

1 2

,
 ¹  ¹


^ r ^{ } r ^
 ¹

ва
^ r ^
- эгрилик (160)



маган ўзакли, лекин дарзга эга бўлган доимий кесимли эгилувчи

формула бўйича аниқланиб, бунда
унсурлар учун эгувчи момент ўз

ва
 ¹

1
^ r ^
 ¹

2
^ r ^
лар s ва v, ларнинг
ишорасини ўзгартмайдиган ҳар бир майдонча чегараларида, эгриликни

ни
юкламаларнинг узоқ муддатли бўл- маган таъсирларига тўғри келган
энг кўп зўриққан кесим учун, уни бундай майдончанинг бошқа кесим-

қийматларида ҳисобланади,
 ¹


^ r ^
лари учун эгувчи момент қийматла- рига мутаносиб ўзгаради, деб қабул

3
эса, юкламаларнинг давоматли
қилган ҳолда ҳисоблашга йўл қўйилади (21-чизма).

21. 
    чизма. Эгувчи моментлар ва дои- мий кесимли темирбетон унсурлар учун эгрилик эпюралари
    

а - юкламанинг жойлашув тузил-
маси;
б - эгувчи моментлар эпюралари; в - эгрилик эпюраси

22. 
    Эгилувчи унсурлар учун
    

_crc - дарзларнинг силжиш қайи- шишига таъсирини ҳисобга олувчи ва қуйидагига тенг, деб қабул қили- нувчи доимий: унсурнинг бўйлама ўқига тик ва қия дарзлар мавжуд бўлмаган унсур узунлиги бўйича майдончаларда - 1,0; унсурнинг бўй- лама ўқига фақат қия дарзлар мавжуд бўлган майдончаларда, - 4,8; унсурнинг бўйлама ўқига фақат тик ёки тик ва қия дарзлар мавжуд
бўлган майдончалар ҳолида ушбу формуладан аниқланади:

^l  10 да қўйилган кучларнинг, улар-
h
нинг эгилувига таъсири ҳисобга оли- ниши лозим. Бу ҳолда тўлиқ эгилув
_{ } ^3EbIred  ¹

x x

crc ^{ }
M ^ r ^
 ¹
, ⁽¹⁷⁴⁾

f_tot тегишлича f_m эгилув қайишиши ва f_q силжишқайишиши билан боғлиқ бўлган эгилувлар йиғиндисига тенг- дир.

22. 
    Силжиш қайишиши билан боғлиқ бўлган f_q, эгилув ушбу фор- муладан аниқланади:
    

l
f_q   Q_x _xdx, (172)
0
бунда Q_х - эгилув аниқланаётган кесимга қўйилган бирлик кучнинг изланаётган силжиши йўналишида
^бунда M_x ,_{ r } ^{- тегишлича,}

x
ташқи юкламанинг моменти ва эги- лиш аниқланаётган юкламада х ке- симдаги тўлиқ эгрилик.

22. 
    Ясси тўрлар билан ўза- кланган, чўзилган соҳасида дарз- ларга эга бўлган, қалинлиги 25 см дан кичик туташ нуқталар учун эги- лишларнинг (171) формула бўйича ҳисобланган қийматларини кўпи би- лан 1,5 деб қабул қилинувчи
    

^ h ^ 3

таъсиридан х кесимда юзага келган
_ 0 _
 ^{h0  0,7}
^, формула доимийга

кўндаланг куч;
_х - ушбу формуладан аниқла- нувчи силжиш қайишиши
кўпайтирилади, бунда h_o - см ларда.

22. 
    Бир қаторли ўзакланган 22-чизма унсурлари чекка унсурлар
    

x

2
_{ } 1,5Q_x _b
Gbh₀
^ crc
, (173)
усули билан (ёки бошқа математик усуллар билан) ҳисоблашда (160)

бунда Q_х - ташқи юкламалар таъсирида х кесимда юзага кўнда- ланг куч;
_b2 - бетоннинг давоматли сил-
тенглама ўрнига қуйидаги кўри-
нишдаги физикавий боғланишлар- нинг симметрияланган тизимидан фойдаланишга рухсат берилади:


¹  B M  B N; ^

жувчалигини ҳисобга олувчи ҳамда 33 жадвалдан қабул қилинувчи дои- мий;
_r 11 12 ^
₀  B₁₂ M  B₂₂ N ,^_
(175)

бунда
M  M


aet ^mPeopi

; (176)
v - жадвал 34 бўйича қабул қилинувчи доимий

N   N
act
 P; ⁽¹⁷⁷⁾
_f - кесимнинг қисилган соҳасида жойлашган ўзакни ҳисобга

_{B } 1 _ ^{  b} _ ^{ s }_;(178)
олмаган (164) формуладан аниқла-

11 _z
 z ^{2  }

• 
   bh E v^~ E A ^
  

нувчи доимий;;

^{s b } ^f
0 b s
s ^_

_s - банд 4.29 кўрсатмаларига мос тарзда аниқланади;

_b - банд 4.27 кўрсатмаларига мос тарзда аниқланади.
Ҳисоблаш тузилмасининг қулайлаштириш мақсадида у ўқни кесимнинг ишловчи баландлиги че- гараларида жойланади. Агар у ўқ

22. 
    чизма. Қайишишларга ҳисоблашда бир қаторли ўзакланган унсурнинг бўйлама ўқига тик кесимдаги зўриқишлар ва кучланишлар эпюралари тузилмаси.
    

қисилган соҳа кесим юзаси оғирлик марказидан юқорида жойлашган бўлса, у ҳолда z_b катталикни манфий ишора билан олинади.

B₁₂ 
1 ^{ s zb} _


² E A
 _b z_s
^ (179)

_;
~
Агар Р зўриқиш y ўқдан пастроққа қўйилган бўлса, (176) фор-

^{zs  zb}  ^_ ^{s s}
_ _f  _bh₀ E_bv ^_
муладаги иккинчи қўшилувчи учун

1 ^  z²
 z^{2 }
«минус» ишора олинади; агар Р

_{B  } ^{b 5} _ ^{s b} _; (180)

22 _z
^{ z} 2 _^
 _bh E v^~
E A _
зўриқиш y ўқдан юқорироққа

s b ^f
v^~  2v
0 b ^{s s}

(181)
қўйилган бЎлса, у ҳолда «плюс» иҳора олиниши лозим.

_о- ўқ у бўйлаб узайиш ёки қисқариш;
M_act- қаралаётган кесимдан бир томонда жойлашган ташқи кучлар- нинг у ўққа нисбатан моменти;
N_act - ўқ у сатҳида қўйилган ҳамда чўзилишда «плюс» ишора би- лан қабул қилинувчи ташқи бўйлама куч;
z_s,z_b - ўқ у дан тегишлича,
(177) формуладаги биринчи қўшилувчи учун «плюс» ишора, - N_act зўриқиш чўзувчи бўлганда, «ми- нус» ишора эса, - қисувчи бўлганда қабул қилинади.

22. 
    Ўзаклари кўпқаторли жой- лашган унсурларни ҳисоблашда (23- чизма) қуйидаги кўринишдаги фи- зикавий боғланишлар умумий тизим- дан фойдаланиш тавсия қилинади:
    

чўзилган ўзакдаги ва қисилган бе-
M  D ¹  D  ^

тондаги зўриқишлар тенг таъсир қилувчилари қўйилган нуқтагача ма-

11 _r 12


N  D ¹  D
_o;_

 , ^
(182)

софа;
 - банд 4.28 кўрсатмаларига мос тарзда аниқланади;


бунда
12 _r
22 o _

_D ^{n E}si ^{' 2 k ' 2}
кўрсатмаларига мос тарзда

₁₁  
^{i 1}  _si
^Asi ^zsi ^{  E}sj ^Asj ^zsj ^
j 1
аниқлашга йўл қўйилади.

_ _f

 ₁

bh_o E_b^~ ₂


b

_{ } z ; (183)
b

_D ^{n E}si ^k '


₁₂  
i 1
^Asi ^zsi ^{  E}sj ^Asj ^zsi ^
_si j 1

_ _f


  ₁
bh_o E_b^~

_{ } z
b
b
; (184)

_{D } si '
n _E k
₂₂  A_si   E A 

23. 
    чизма. Кўпқаторли ўзакланган унсурнинг бўйлама ўқига тик кесимда қай-
    

i 1 ^ _si
j 1
sj sj
таришларига ҳисоблашдаги зўриқишлар ва

_ _f
  ₁
bh_o E_b^~

_{ } ; (185)
b
кучланишлар эпюралари тузилмаси.

i- бўйлама чўзилган ўзак таёқча- нинг тартиб рақами;
j- қисилган ўзак учун ўшанинг
ўзи;
₁- кесим қисилган соҳасининг формулага тенг бўлган нисбий ба-

4.