Настоящие нормы и правила распространяются на проектирование бетонных и железобетонных конструкций зданий и сооружений различного назначения, работающих при систематическом воздействии температур не выше 50 °С и не ниже минус 40 °С

УНСУРЛАРНИ БЎЙЛАМА ЎЗА- КЛАШ

13. 
    Темирбетон унсурларда бўйлама ўзакнинг кесим юзаси 37 жадвалда кўрсатилганлардан кам бўлмаслиги лозим.
    

Бўйлама ўзаги кесим тархи бўй- лаб текис тақсимланиб жойлашган унсурларда, шунингдек, марказий - чўзилган унсурларда барча бўйлама ўзакларнинг энг кичик кесим юзаси
37 жадвалда кўрсатилган катта- тиклардан икки марта каттароқ қилиб қабул қилиниши лозим.
Кўтариш қобилияти ҳисобий эксцентриситетда 50% дан камроғи ишлатиладиган марказдан ташқарида қисилган унсурларда S ва S’ ўзакларнинг энг кичик фонди миқдори унсурларнинг камроқлиги- дан қаътий назар, 0,05 га тенг, деб қабул қилинади.
37 жадвалнинг талаблари унсурни ташиш ва қуриш босқичига ҳисоблаш билан белгиланувчи ўза- клашга жорий қилинмайди; бу ҳолда ўзакнинг кесим юзасини фақат му- стаҳкамликка ҳисоблаш орқали аниқланади.
Агар ҳисоблаш, унсурнинг кўтариш қобилияти чўзилган соҳа бетонида дарзлар ҳосил бўлиши би- лан бир вақтида тугаса, у ҳолда заиф ўзакланган унсурларга оид 1.19 банд талаблари ҳисобга олиниши лозим.
Ушбу банднинг талаблари тах- талар ёки панеллар тархи бўйича тахта (панел) лат бўйича белгила- нувчи ўзакли кесим юзасини тан- лашда ҳисобда олинмайди.

13. 
    Қисилган унсурларнинг бўйлама таёқчалари диаметри, мм да, турлича бетонлар учун қуйидаги- лардан ортмаслиги лозим:
    

синфи В25 дан пастроқ бўлган оғир ва майда қумоқ 40
синфи В12,5 ва пастроқ бўлган енгил ва ғовакланган 16
В15-В25. 25
В30 ва юқорироқ 40
шўъбадорлар синфлари:
В10 ва пастроқ 16
В12,5 -В15 20
A-IV ва пастроқ синфли ўзакли енгил бетондан тайёрланган унсур- ларда тўрли синфли бетонлар учун бўйлама таёқчаларнинг диаметр- лари, мм қуйидагилардан ортиқ бўл- маслиги лозим:
В12,5 ва пастроқ 16
В15 - B25. 25
В30 ва юқорироқ 32
Юқорироқ синфли ўзаклар учун таёқчаларнинг чегаравий диаметр- лари ўрнатилган тартибда келшиб олиниши лозим.

Синфи В10 ва пастроқ бўлган шўъбадор бетондан ясалган эги- лувчи унсурларда бўйлама ўзакнинг диаметри 16 мм дан ортиқ бўлмас- лиги лозим.
Яхлит конструкцияларнинг марказдан ичкарида қисилган унсур- лари бўйлама таёқчаларининг диа- метри камида 12 мм бўлиши лозим.

13. 
    Чизиғий марказдан ташқарида қисилган унсурларда бўйлама ўзак таёқчалари ўқлари орасидаги масофалар эгилиш текис- лигига тик йўналишда кўпи билан
    

400 мм қилиб, эгилиш текислиги йўналишида эса, кўпи билан 500 мм қилиб олиниши лозим.

13. 
    Кўтариш қобилиятининг бўйлама кучнинг берилган эксцен- триситетида 50% дан ками ишлати- ладиган марказдан ташқарида қисилган унсурларда, шунингдек, ҳисоб бўйича қисилган ўзак ишлайтилмайдиган, чўзилган ўза- кларнинг миқдори 0,3% дан ош- майдиган қайишоқлиги l₀/i<17 (устунчаларда) бўлган унсурларда букилиш текислигига паралел қир- ралар бўйича, 5.18, 5.22 ва 5.23 банд- лар кўрсатмалари бўйича талаб қилинадиган бўйлама ва кўндаланг ўзакларни ўрнатмаса ҳам бўлади. Бунда эгилиш текислигига тик қир- ралар бўйича ўзаклашни, қалинлиги камида 50 мм ҳамда бўйлама ўзакнинг камида иккита диаметрича бўлган бетондан ҳимоя қатламли пайванд синчлар ва тўрлар восита- сида амалга оширилади.
    
14. 
    Кенглиги 150 мм дан ортиқ, бўлган тўсинларда таянч қир- расидан чиқариладиган бўйлама ишчи таёқчаларнинг сони иккитадан
    

кам бўлмаслиги лозим. Кенглиги 150 мм ва кичикроқ йиғма тахталар, тўшамалар, қиррадор ёпмалар қир- раларида битта бўйлама ишчи таёқчани таянчгача етказишга йўл қўйилади.
Тахталарда таянч қиррасидан ташқарига чиқариб қўйиладиган таёқчалар ораларидаги масофа 400 мм дан ортмаслиги, шунинг билан бирга, бу таёқчаларининг тахтанинг 1 м кенглигига тўғри келган кесимни сатҳи оралиқдаги таёқчаларнинг энг катта эгувчи момент бўйича ҳисобий аниқланган кесим сатҳининг 1/3 қисмидан кичик бўлмаслиги лозим.
Оғир бетондан тайёрланган, ба- ландлиги 300 мм ва камроқ дастав- вал зўриқтирилган кўп бўшлиқли (доиравий бўшлиқли) тахталарда та- янч қиррасидан чиқариб қўйилади- ган, зўриқтирилган ўзаклар ораси- даги масофани, агар тахтанинг бўй- лама ўқига тик кесимлар учун (125) формула бўйича аниқланувчи дарз ҳосил бўлиш M_crc, моменти катта- лиги, юклама бўйича _f қ 1,0 ишончлилик доимийси бмлан қабул қилинувчи ташқи юклама моменти- нинг камида 80% ни ташкил қилса, 600 мм гача оширишга йўл қўйилади.
Кесилмайдиган тахталарни пай- вандланган ўрама тўрлар билан ўза- клашда оралиқ таянчлар яқинида барча пастки таёқчаларни юқориги соҳага ўтказишга рухсат берилади.
Тахта оралиғи ўрта қисмидаги ва таянч устидаги (юқоридаги) ишчи таёқчалар ўқлари орасидаги масофа- лар тахта қалинлиги 15 мм гача бўлганда 200 мм дан ортиқ бўлмас- лиги ва тахта қалинлиги 150 мм дан

ортиқ бўлганда 1,5h дан ортмаслиги лозим, бунда h тахта қалинлиги.

13. 
    Эгилувчи унсурларда ке- сим баландлиги 700 мм дан ортиқ бўлганда ён қирралар ёнида баланд- лик бўйича бир-бирлари орасидаги масофа 400 мм дан ортиқ бўлмаган ва унсур баландлиги бўйича шу таёқчалар орасидаги масофага, кенглиги бўйича - унсур қирраси кенглигининг ярмига тенг, лекин 200 мм дан ортиқ бўлмаган ўлчамли бе- тон кесими юзасининг камида 0,1% га тенг кесим юзаси конструкциявий бўйлама таёқчалар ўрнатишлари ло- зим.