Настоящие нормы и правила распространяются на проектирование бетонных и железобетонных конструкций зданий и сооружений различного назначения, работающих при систематическом воздействии температур не выше 50 °С и не ниже минус 40 °С

ТЕКШИРУВ ҲИСОБЛАРИ

10. 
    Бетон ва темирбетон кон- струкцияларни текширув ҳисоблашларини 1-4 бўлимлар ва ушбу бўлимчанинг талабларига мос тарзда бажариш лозим.
    
11. 
    Агар мавжуд конструкци- яларда силжишлар ва дарзларнинг очилиш кенглиги йўл қўйилиши мумкин бўлгандан кичик бўлса, унсурлар кесимларида янги юклама- ларидан зўриқишлар амалда таъсир
    

қилиб турган юкламалардан вужудга келган зўриқишлар қийматларидан ортиқ бўлмаса, иккинчи гуруҳ чега- равий ҳолатлари бўйича ҳисоблашлар бажарилмайди.

12. 
    Ҳисоблашларда конструк- цияларнинг нуқсонларга ва ши- кастларга эга бўлган кесимлари, шу- нингдек, табиий текширувларда му- стаҳкамлиги ўртачадан 20% га ва ундан ортиқ кам бўлган бетон соҳа- лари ошкор бўлган кесимлари тек- ширилиши лозим. Нуқсон ва ши- кастларни бетон ёки ўзак кесими юзасини кичрайтириш орқали амалга оширилади. Шунингдек, ўр- натилган тартибда тасдиқланган ҳужжатларга мос тарзда нуқсон ёки шикастланишнинг бетоннинг му- стаҳкамлик ва қайишлоқлик тавсиф- номаларига, бўйлама кучнинг экс- центриситетига, ўзакнинг бетон би- лан тутинишига ва б. Таъсири ҳисобга олиниши лозим.
    
13. 
    Бетоннинг ҳисобий тав- сифномалари мавжуд конструкция- ларнинг бетоннинг қисуви му- стаҳкамлиги шартли синфига боғлиқ равишда 2-бўлимга мос тарзда аниқланади.
    
14. 
    Лойиҳа материаллари бўйича текширув ҳисоблашлари ба- жарилаётганда, мавжуд конструкция лойиҳасида, агар бетоннинг меъёр- ланувчи тавсифномаси унинг тамғасидан иборат бўлса, бетоннинг қисувга мустаҳкамлиги бўйича шартли синфи қўйидагига тенг, деб олинади:
    

мустаҳкамлиги бўйича оғир, майда қумоқ ва енгил бетонлар тамғасига мос келувчи бетоннинг 80% ли куб мустаҳкамлигига;

шўъбадор бетон учун - 70% ли.
Параметрик қатор (2-3 б.к.) қий- матларидан фарқ қилувчи қисувга мустаҳкамлик бўйича бетоннинг шартли синфи оралиқ қийматлари учун бетоннинг ҳисобий қарши- ликлари чизиғий интерполяция би- лан аниланади.

15. 
    Табиий текширишлар натижалари бўйича назорат ҳисоблашларини бажаришда, бетон тамғаси ўрнига бетоннинг конструк- циялар гуруҳида, конструкцияда ёки унинг айрим соҳасида бузмайдиган усуллар билан синаш натижасида ёки конструкциядан олинган бетон намуналарини мустаҳкамлигини олган амалдаги мустаҳкамлигини олган ҳолда 6.14 бандга мос тарзда аниқланади.
    
16. 
    Бетоннинг ҳолатига, кон- струкциянинг турига ва уларнинг ишлаш шароитларига, шунингдек, бетон мустаҳкамлигини аниқлашда фойдаланилган усулга боғлиқ ра- вишда маҳсус асослаш билан бетон синфини аниқлашнинг бошқа усул- ларидан ҳам фойдаланиш мумкин- дир. Статистик усуллардан фойдала- нилганда, бетон мустаҳкамлигининг вариация доимийси ГОСТ 18105-86 бўйича аниқланади.
    
17. 
    Ўзакнинг ҳисобий тавсиф- номаси мавжуд темирбетон кон- струкцияларнинг ўзак пўлати син- фига боғлиқ равишда 2-бўлим бўйича, 6.18 ва 6.19 бандлар талабла- рини ҳисобига олган ҳолда аниқла- нади.
    
18. 
    Мавжуд конструкциялар лойиҳа маълумотлари олдин амалда бўлган меъёрий ҳужжатлар бўйича
    

назорат ҳисоблаларини бажаришда ўзакнинг меъёрий қаршиликлари 2- бўлим асосида аниқланади. Бунда В- I синф ўзак симнинг меъёрий қарши- лиги 390 МПа (4000 кгк/см²) га тенг, деб олинади.
Ўзакнинг чўзилувга ҳисобий қаршилиги R_s ни ушбу формуладан аниқлаш лозим
_{R } R_sn s _{ s}
бунда _s - ўзак бўйича ишончли- лик доимий бўлиб, биринчи гуруҳ ҳолатлари бўйича ҳисоблашда қуйидагиларга тенг, деб олинади:
турлича синф таёқча ўзак учун:
A-I, A-II ва A-III 1,15 A-IV, A-V ва A-VI 1,25
турлича синф сим ўзак учун:
B-I, B-II, Bp-II, K-7 ва К-19 1,25
Вр-I 1,15
Иккинчи гуруҳ чегаравий ҳо- латларга кўра ҳисоблашда ўзак бўйича ишончлилик доимийсини 1,0 га тенг, деб олинади.
Кўндаланг ўзакнинг (қисқичларнинг ва қайрилган таёқчаларнинг) чўзилишга ҳисобий қаршилиги R_sw ни ўзакнинг топилган ҳисобий қаршилиги R_s ни 2-бўлимда келтирилган ишлаш шароити дои- мийларининг тегишли қийматларига кўпайтириш орқали аниқланади.
Ўзакнинг қисилувга ҳисобий қаршилиги R_sc ни (A-IIIв синфли ўзакдан ташқари) ўзакнинг чўзи- лишга ҳисобий қаршилиги R_s га тенг, деб қабул қилиш лозимдир, лекин у 2-бўлимда кўрсатилганлардан ортиқ қийматга эга бўлмасалиги керак. A-

IIIв синфли ўзак учун ўзакнинг қиси- лувги ҳисобий қаршилиги R_sc ни 2- бўлим талабларига мос тарзда қабул қилиш лозим.
Бундан ташқари ҳисоблашга
2.28 бандга мувофиқ қўшимча ра- вишда, ўзакнинг ишлаш шароити до- имийларини киритиш лозим.
Ўзакнинг ҳисобий қарши- ликлари қийматларини учта бутун сонгача яхлитиб олинади.

19. 
    Текширилган конструкци- ялардан ажратиб олинган намуна ўзакларни синаш маълумотлари бўйича назорат ҳисоблашларини ба- жараётганда, ўзакнинг меъёрий қар- шиликларини ўзак намуналарни си- нашда топилган оқувчилик чегараси ўртача қийматининг (ёки оқувчан- ликнинг шартли чегарасига) ушбу доимийларга бўлинмасига тенг, деб олинади:
    

1,1 - ўзакларнинг A-I, A-II, A- III, A-IIIв, A-IV синфлари учун;
1,2 - бошқа синфдаги ўзаклар учун.
Ўзакнинг ҳисобий қаршиликла- рини 6.18 банд талабларига мос тарзда қабул қилиш лозим.

20. 
    Синов учун ажратиб олин- ган намуналар сонига ва ўзаклар- нинг ҳолатига қараб, махсус асо- слашдан кейин ўзакнинг ҳисобий қаршилигини аниқлашдан бошқа усуллари ҳам қўлланилиши мумкин.
    
21. 
    Лойиҳавий маълумотлар йўқлигида ва намуналарни танлаб олиш имкони бўлмаганда, ўзакнинг чўзилишга ҳисобий қаршиликла- рини R_s ни ўзакнинг шакли бўйича кўрсатиб қўйишга руҳсат берилади:
    

силлиқ ўзак учун R_s қ 155 МПа (1600 кгк/см₂);
чиқувларга эга бўлган даврий шаклдаги ўзак учун:
шаклнинг ҳар иккила томонида бирдай кирувли («винт») R_s қ 245 МПа (2500 кгк/см²);
бир томонида ўнг кирув бошқа томонида - чап («арча») R_s қ 295 МПа (3000 кгк/см²).
Бунда қисилган ўзакнинг ҳисо- бий қаршиликларининг қиймати- нинг R_sw, қийматини 0,8R_s га тенг деб олинади.