Научный вестник scientific journal 2017-yil, 2-son (102/1) gumanitar fanlar seriyasi tarix, Falsafa, Sotsiologiya, Iqtisodiyot

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
 
Hozirgi vaqtda biznes sohasi –  oliy ta’lim va ilmiy markazlarning haqqoniy buyurtmachisi 
b
oʻlmogʻi lozim. Buyurtmachi va bajaruvchi oʻrtasidagi hamkorlik ikki tomonlama manfaatli boʻlishi 
zarur. Shu bilan birga, tadbirkorlik va biznes subyektlari hamda oliy ta’lim tizimi 
oʻrtasidagi 
hamkorlikni rivojlantirish 
Oʻzbekiston iqtisodiyotining yanada kuchli, barqaror va mutanosib holda 
rivojlanishda davom etishi, har bir yosh mutaxassisning tez 
oʻzgaruvchan mehnat bozorida oʻz oʻrnini 
topib olishi, rivojlanib borayotgan innovatsion iqtisodiyotda olgan bilim va k
oʻnikmalarini toʻlaqonli 
namoyon etishi, zamonaviy menejment va biznesning talablariga javob bera oladigan mutaxassis 
b
oʻlib yetishishida muhim omil hisoblanadi.  
Inson kapitalini r
oʻyobga chiqarishda Oʻzbekistonimizda bir qator amaliy ishlar qilinmoqda. 
Eng avvalo, har bir kasb-hunar  kollejini bitiruvchilari, oliy ta’lim muassalarida byudjet asosida ta’lim 
olgan mutaxassislarni ish bilan ta’minlash ta’lim muassasalarining rahbariyatlari va tegishli 
b
oʻlimlaridan tashqari hukumat darajasida Vazirlar Mahkamasi va hokimliklar tomonidan nazorat va 
monitoring qilib borilmoqda. Xuddi shuningdek, iqtisodiyotning real sektorlarida yangi ish joylarini 
yaratish b
oʻyicha moliya-bank tizimlaridan imtiyozli kreditlarning berilishi ham bu jarayonning 
ijobiyligini ta’minlamoqda. Ikkinchi tomondan, zamonaviy bilim va tajribalarga ega, chet tillar va 
kompyuter texnologiyalaridan yaxshi 
oʻzlashtirgan yoshlar raqobat tufayli oʻrtamiyona xodim va 
nafaqaga yoshidagi kishilar 
oʻrnini tabiiy ravishda egallab bormoqda. 
Ta’limning 
oʻzbek modelining ulkan yutuq va afzalliklari toʻgʻrisida chet ellik mutaxassislar 
va siyosatchilarning yuqori baho berishganlarini e’tiborga olgan holda oliy ta’lim tizimimizni AQSh 
oliy ta’limi bilan taqqoslaganda bir qator 
oʻxshashliklarni koʻramiz. Masalan, AQShda ham oʻrta 
maktabda ta’lim majburiy, oliy talim tizimi ham bizdagidek 3 bosqichdan iborat, faqat oliy ta’lim 
tizimini 3-bosqichi, oliy ilmiy daraja (Doktor of Philosophu, PhD) olish uchun yakunlanib, 
oʻrtacha 3 
yil magistr darajasidagilar va 5 yil bakalavrlar uchun davom etadi [3].    
Shu bilan birgalikda bir qator kamchilik va muammolar ham bor. Jumladan,  
-maktabgacha ta’lim muassasalarida barcha 6-7 yoshgacha b
oʻlgan bolalarni toʻliq qamrab olmaslik;  
-OTM va KHKlarini bitirganlarning bir qismi 
oʻz mutaxassisliklari va kasblari boʻyicha ishlamasligi;  
-  KHK va OTMlarni bitiruvchilarni mamlakat hududi va chet ellarga borib ishlashdagi mobillik 
darajalarining pastligi;  
- 
oʻrta maktab ta’limi davrida yoshlarni kasbga yoʻnaltirishda ularni iqtidori, qiziqishi va yashaydigan 
joyidagi mavjud iqtisodiy-ijtimoiy sharoiti hamda shu hududda  qancha va qaysi hunarlar b
oʻyicha 
mutaxassislar tayyorlaydigan kasb-hunar kollejlari, institut va universitetlarning mavjudligini 
e’tiborga olmaslik va h.k. Oxirgi  omilni e’tiborga olmaslik OTM va KHKlarini bitirgan yoshlarni ish 
bilan ta’minlash yoki boshqa hududga borib ishlashga majbur b
oʻlishiga va binobarin ularni uy-joy 
bilan ta’minlash muammolarini keltirib chiqaradi. 
Xulosa.  Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, 
Oʻzbekistonimizning  rivojlangan mamlakat 
maqomini olishi ham bevosita iqtisodiyot taraqqiyotida asosiy faktor b
oʻlgan jamiyat (inson) 
kapitalining 
oʻsib borayotgan roli bilan belgilanadi. Mamlakatimizda qabul qilingan uzluksiz ta’lim 
tizimi shaxsni barkamol avlod b
oʻlib yetishishini  ta’minlash bilan bir qatorda jamiyat taraqqiyotini 
kafolatlovchi innovatsion inson kapitalining shakllanishi va uning yangilanib borishiga asos b
oʻladi. 
 
Adabiyotlar. 
1.  Усмонов  Б.Ш.,  Қодиров  М.Қ.,  Элтазаров  Ж.Д.  Инсон  капиталининг  шаклланишида 
таълим ва илм-фаннинг роли. -Т.: «Фан ва технологиялар», 2015, 80 б. 
2. Лобанов Н.А., Скворцов В.Н., Тучков А.И. Человеческий капитал в системе непрерывного 
образования. -Санкт-Петербург.: Издательский дом «Петрополис», 2006, с.72. 
3. Усмонов Б.Ш. Ривожланган давлатларда олий таълим тизими. Таълим, фан ва инновация. 
-
Т.: 2015. №1, 6-9 б. 
 
 
 
 
 
 
 
 
125
 

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
UDK: 330.1 
IJTIMOIY SOHADA INNOVATSION JARAYONLARNING RIVOJLANISH 
BOSQICHLARI 
Karjanov A.R. 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi   
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada ijtimoiy sohada innovatsion faoliyatning ilmiy-nazariy jihatlari, 
innovatsion faoliyat bosqichlari hamda innovatsiya sikl hamda milliy innovatsion tizim shakllanishi va 
uning elementlari 
oʻzaro bogʻliqligi tadqiq etilgan.  
Kalit s
oʻzlar:  innovatsiya, yangilik kiritish, ta’lim, ijtimoiy soha, milliy innovatsion tizim, 
innovatsion sikl, innovatsion texnologiyalar, ilmiy-texnik taraqqiyot. 
 
Уровни развития инновационных процессов в социальной сфере 
Аннотация. В данной статье исследованы научно-теорeтические аспекты инновационной 
деятельности  в  социальной  сфере,  этапы  инновационной  деятельности  и  инновационного 
цикла,  также  рассмотрены  становление  национальной  инновационной  системы  и 
взаимодействие его элементов. 
Ключевые слова: инновация, внедрение нововведения, образование, социальная сфера, 
национальная  инновационная  система,  инновационный  цикл,  инновационные  технологии, 
научно-технический прогресс. 
 
Levels of development of innovative processes in the social sphere 
Abstract.  This article deals with the scientific-theoretical aspects of innovation in the social 
sphere, the stages of innovation and cycle, also researched the establishment of a national innovation 
system and the interaction of elements of this system. 
Keywords:  innovation, the implementation of innovation, education, social sphere, national 
innovation system, innovation cycle, innovative technologies, scientific and technological progress. 
 
Innovatsion mexanizm haqida s
oʻz yuritganimizda uning asosan ishlab chiqarish bozor sohasida 
paydo b
oʻlishi va sekin asta boshqa sohalarga jumladan, ijtimoiy sohalarga kirib borganligini 
ta’kidlash zarur. Ushbu jarayon qanchalik jadallashib borsa, ijtimoiy soha faoliyati ham shunchalik 
bozor qonunlari asosida rivojlana boshlaydi. Ta’lim sohasi uchun esa bu uning bozor xizmatlari 
sohasiga aylanib borishini anglatadi. Ushbu jarayonlarni tushunish uchun innovatsion mexanizmlarni 
ta’lim sohasi uchun daxldor qismlariga kengroq t
oʻxtalib oʻtamiz.   
Dastlab «Innovatsiya»  atamasi  I. Shumpeter tomonidan  1912  -  yilda «Iqtisodiy rivojlanish 
nazariyasi» asarida  taklif etilgan edi. Innovatsiya deb u ishlab chiqarish sohasida q
oʻllangan 
yangilikni tushungan. Shumpeterning fikricha, innovatsiya foydani harakatlantiruvchi, hosil 
qiluvchilarning eng asosiylaridan biridir  [1]. Biroz keyinroq Y.Shumpeter N.D.Kondratevning 
iqtisodiyot rivojlanishi uchun t
oʻlqinli konsepsiyasini oʻzining innovatsion nazariyasi bilan bogʻlab 
tushuntirdi. Natijada u davriy rivojlanish nazariyasini shakllantirdi. Davriy rivojlanishning asosiy ichki 
(endogen) mexanizmi, deb u yangiliklarni joriy etish, ya’ni innovatsion jarayonni hisobladi [2]. 
Ta’kidlash lozimki, hozirda ijtimoiy-iqtisodiy dinamikani anglashga bunday yondashuvning  turli  
talqini  fanda dolzarb b
oʻlib bormoqda. 
Oʻzbekistonda innovatsion jarayonlarning rivojlanishi bozor iqtisodiyoti rivojlanishi bilan 
bo
gʻliqligi  sababli  ushbu masala mamlakatimiz uchun alohida ahamiyatga ega. Shuning uchun 
yurtimizda innovatsion texnologiyalarni har bir sohada q
oʻllashga katta ahamiyat qaratilmoqda. 
Shu 
oʻrinda ta’kidlash lozimki, iqtisodiy va ijtimoiy adabiyotlarda ham «yangilik yaratish», 
«yangilik» va «innovatsiya» singari tushunchalarning turli talqinlari uchramoqda. Ba’zi hollarda esa 
bu tushunchalar sinonim  sifatida ishlatilmoqda. Bularning 
oʻrtasida tafovutlar mavjud boʻlib, bu 
tushunchalarni bir-biridan ajratish lozim. Ularning har biri innovatsiyaning alohida elementini 
ifodalaydi. 
«Yangilik» («novshestvo», «invention») tushunchasini yangi mahsulotda r
oʻyobga chiqaralishi 
mumkin b
oʻlgan yangi gʻoya, yangi  texnologiya, yangi usul va shu kabilar sifatida ta’riflash mumkin. 
Boshqacha aytganda, bu fundamental, amaliy tadqiqotlarning biron-bir faoliyat sohasidagi 
samaradorligini oshirish b
oʻyicha ishlanmalar va tajriba ishlarining rasmiylashtirilgan natijasidir [3]. 
126
 

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
Lotincha «invus» sohasidan kelib  chiquvchi «innovatsiya» tushunchasini yangilikdan foydalanish 
natijasida yaratilgan yangi innovatsion faoliyatning pirovard natijasi sifatida tushunish lozim. Bu 
mahsulot yoki texnologiya  bozorda sotiladi yoki ishlab chiqarish, boshqarish va boshqa faoliyatga 
joriy etiladi.  
Tadqiqotchilarning fikricha, «Yangilik yaratish» atamasi «yangilik» atamasi bilan  ham 
yaqindan bo
gʻlangan va koʻpincha bu atamalarni bir xil mazmunda deb qaraydilar. Bu tushunchalarni 
birlashtiruvchi asos innovatsiyani (yangilik kiritishni) ikki ma’noda yangilik sifatida (yangi mahsulot, 
jarayonlar, xizmatlar) va uni amalga oshirish jarayoni sifatida qaralishidir. 
Innovatsiya nazariyasining shakllanishi V.Zambart, V.Mitcherlik va Y.Shumpeterning 
asarlarida tadqiq etilgan edi. 
Oʻsha davrda innovatsiya tushunchasi  «texnika taraqqiyotining amalga 
oshiruvchisi» sifatida ilgari surildi. Jumladan, V.Zambart 
innovatsion mexanizmlarni 
rivojlantiruvchisi bu tadbirkorlar – deya ta’kidlar ekan, tadbirkorlikning eng muhim tavsiflaridan biri  
erishilgan natijada t
oʻxtab qolmaslikdadir, ayniqsa gap yangi bilim yoki ishlab chiqarish masalasini 
hal etishning yangi texnik qoidasini ishlab chiqarish, ularning yangi mahsulotlar yoki xizmatlar 
k
oʻrinishida tarqatilishi haqida borayotgan boʻlsa,  -deydi. V.Zambart fikricha, tadbirkor yangilikni 
yaratish va tarqatish funksiyalari bilan birga zarur mas’uliyatni ham 
oʻz zimmasiga oladi. Ya’ni ular 
yangilik yaratuvchi hisoblanadilar [4]. V.Mitcherlix ham ishlab chiqarishning rivojlanish jarayonidagi 
oʻrni va vazifalarini tadqiq etishni deyarli shu yoʻnalishda olib borgan. U asosan tadbirkorning texnika 
taraqqiyotini amalga oshirishdagi roli va vazifalarini asoslab berishga  alohida e’tibor qaratgan. 
Innovatsion  nazariyaning eng asosiy qoidalari avstriyalik iqtisodchi Y.Shumpeter asarlarida 
t
oʻla asoslab berildi deyishimiz mumkin. Mutaxassislarning umumiy fikricha, aynan u bu nazariyaning 
shakllanishi va rivojlanishiga eng muhim hissa q
oʻshdi. Olim oʻz konsepsiyasini mashhur «Iqtisodiy 
rivojlanish nazariyasi» asarida (1911 -  y.) bayon qildi. Ba’zan bu konsepsiya rivojlanishini dinamik 
(j
oʻshqin) nazariya sifatida ta’riflanadi, chunki aynan dinamika, doimiy tebranishlar olgʻa 
rivojlanishning sababidir. Y.Shumpeterning fikricha, «dinamikali (j
oʻshqin) tadbirkor» 
tebranishlarning manbaidir [5]. 
Keyinchalik innovatsion faoliyatning tendensiyalari va qonuniyatlari, yangiliklar kiritilishi 
b
oʻyicha tadqiqotlar 1970-1980  -  yillarda  Gʻarb iqtisodchilari G.Mensh, D.Mensfild, S.Kuznal, 
X.Frimen, Ya.Vadeym, A.Klyaynksext, E.Moyvart va boshqalar tomonidan davom ettirildi. 
 
Innovatsion nazariyaning rivojlanishiga rus tadqiqotchilari ham muhim hissa q
oʻshdi. 1970-
1980 yillarda fandagi tub 
oʻzgarishlar natijasida innovatsion rivojlanish muammolarini 
L.M.Gatovskiy, Yu.V.Yakovuts, L.S.Baryutin, L.S.Blyaxman, B.Z.Milser, A.M.Prigojin, N.I.Lapin va 
boshqalar tadqiq etib fan taraqqiyotiga oid 
oʻz gʻoyalarini ilgari surdilar.  
Ta’kidlash lozimki, innovatsiya sohasida vujudga kelgan vaziyatni hozirda bir yoqlama 
tavsiflash mumkin emas [6]. Bir tomondan, u yangi iqtisodiy vaziyatni hisobga olgan holda 
innovatsion jarayonlarni infratuzilmaviy ta’minoti masalalari b
oʻlsa, boshqa tomondan esa innovatsion 
jarayonlar yuqori faolligini ra
gʻbatlantirish mexanizmining yanada takomillashuv zarurati, tovar ishlab 
chiqaruvchilarning innovatsiyalarni qabul qiluvchanlik darajasini oshirishlik, innovatsion mahsulotlar 
bozori shakllanishini fangollashuvi lozimligi hamda intellektual mehnat va ishlab chiqarish sohasida 
barqarorlikning davlat tomonidan kafolatlari mavjud b
oʻlishi kerakligi bilan xarakterlanadi. 
Innovatsion faoliyatning asosini fundamental ilmiy tadqiqotlar tashkil etganligi uchun, aynan  
shu sohada ishlab chiqarishni innovatsion rivojlantirish maqsadlarini r
oʻyobga chiqarish uchun shart-
sharoitlar  yaratiladi [6]. Fundamental fanning faoliyat sohasi har qanday darajasidagi innovatsion 
jarayonlar choralaridan kengroq b
oʻlsa ham uning subyektlari keyingi bosqichlarida harakat qiluvchi 
subyektlarga nisbatan qiyinroq kechadi. 
Moddiy mahsulotlar sifatida innovatsiyalar (yangiliklar kiritilishi) yangilik (yangi mahsulotlar, 
materiallar, jarayonlar, metodlar va h.k.) aynan bir deb qabul qilinadigan, jarayon sifatida esa ular 
yangiliklarni ishlab chiqish, 
oʻzgartirish, tarqatish va foydalanishga qaratilgan oʻzlashtirish, tarqatish 
va foydalanishga qaratilgan 
oʻzgarishlar sifatida qaratiladi. Ikkinchi ma’noda yangiliklar yangiliklar 
kiritilishi jarayonining (innovatsion jarayonning) natijasi sifatida talqin qilinadi. Ushbu jarayon 
vaqtida rivojlanadi, aniq ifodalangan bosqichlarga ega b
oʻladi. 
Har bir davlat iqtisodiyotining innovatsion rivojlanishi jamiyatni intellektual, ma’naviy, 
ma’rifiy va ijodiy salohiyatiga bo
gʻliq boʻladi. Bunday salohiyatni asosiy tarkibiy qismi boʻlib, ilm-
fanni rivojlantirish, aholining ta’lim darajasi va sifati hisoblanadi, innovatsion salohiyatning 
oʻzi esa 
127
 

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
yalpi milliy mahsulotda ilmiy-tadqiqot harajatlarini moliyalashtirishdagi sarf-xarajatlarning ulushi 
bilan belgilanadi. 
Innovatsion faoliyatning turli ta’riflari mavjud. Uni innovatsiyalarga eltuvchi ilmiy, texnologik, 
tashkiliy, moliyaviy, tijorat tadbirlar sifatida aniqlash mumkin. Xulosa qilib aytganda,  innovatsion 
faoliyat  yangiliklarni yaratish va joriy etishga y
oʻnaltirilgan kompaniya xodimlarining oʻzaro 
hamkorligi faoliyatidir.  
Agar unga jamiyat uchun keng talab etiladigan natijalarni olish uchun yangi bilimlar, 
texnologiyalar, usullar, yondashuvlar kiritilsa bunday faoliyat innovatsion faoliyat b
oʻlib hisoblanadi. 
U yagona mantiqiy zanjirga birlashtirilgan yangiliklarini ishlab chiqish, joriy etish, 
oʻzlashtirish, 
tijoratlashuvi bilan bo
gʻliq tadbirlar majmuasidan iboratdir. Bu zanjirning har bir boʻgʻini  oʻz 
mazmuniga va 
oʻzining rivoshlanish qonuniyatlariga ega. Ilmiy izlanishlar, tajriba-konstruktorlik va 
texnologik ishlanmalar, investitsion-tijorat va ishlab chiqarish tadbirlari yagona bosh maqsadga, ya’ni 
yangilik yaratishga qaratilgan. 
Innovatsion faoliyat yuqori darajali noaniqlik va xavf-xatar bilan, natijalarni 
istiqbollashtirishning murakkabligi bilan tavsiflanadi. Innovatsiyalarni joriy etishning ustuvor jihati 
b
oʻlib, iqtisodiy shartlar hisoblansa, innovatsion faoliyat jarayonidagi muhim parametr boʻlib vaqt 
hisoblanadi. Innovatsion jarayonga jalb qilinadigan resurslar, agar raqobatchi bozorga yangi 
mahsulotni chiqarishda 
oʻzib ketsa, qadrsizlanishi mumkin.  
McKinsey kompaniyasining hisob-kitoblariga k
oʻra innovatsion tovarni bozorga chiqarish olti 
oyga kechikishi foydaning 30 %ga kamayishiga olib keladi, ishlanmalar guruhida byudjetning ortiqcha 
sarfi 30 %ga, bu esa foyda hajmini 2 %ga qisqartirishni bildiradi. 
Innovatsion faoliyatga texnologik va iqtisodiy omillarning maksimal tengligiga intilish, vaqt 
chegaralarini optimallashtirish, innovatsion 
gʻoyalarni maksimal darajada mumkin boʻlgan 
manbalarini jalb qilish hamda yangiliklarni barcha hayotiy sikli davomida xarajatlarni tejash kabilar 
xosdir. 
Innovatsion faoliyat odatiy ishlab chiqarishdan quyidagi jihatlari bilan farq qiladi: 
–
 
innovatsiyalarni tijoratlashuvidagi katta tavakkalchilik bilan(50%gacha); 
–
 
innovatsiyalarni joriy etishdagi oraliq bosqichlarda doimiy nazoratning zaruriyati bilan, 
agar aniq natijalar mavjud b
oʻlmasa ishni toʻxtatish toʻgʻrisida qarorlar qabul qilish; 
–
 
natijalarni sarflangan resurslar va investitsiya miqdorlariga bo
gʻliqligini belgilashdagi 
murakkablik (innovatsion mahsulotni joriy etishning birinchi davrida hech qanday foyda bermasligi 
mumkin, s
oʻng esa foyda tubdan ortadi). 
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda innovatsion faollikdan 
iqtisodiy 
oʻsishning bosh omili sifatida foydalanadi. Yangi gʻoyalarni izlashdan to undan foydalanish, 
tijoratlashtirish va keng yoyishgacha b
oʻlgan davrda faoliyatning barcha bosqichlarini hisobga olish 
uchun “innovatsiya sikli” tushunchasini kiritish zarur. Innovatsiya sikli yangiliklarni yaratish va uning 
hayotiylik davrlarini 
oʻz ichiga oladi (1-rasm). Bu holat shu narsa bilan izohlanadiki, yangilikdan 
innovatsiyalarni yaratish uchun bir necha marotaba foydalanish mumkin. 
 
1-rasm. Innovatsion sikl chizmasi. 
Innovatsiya sikli
 
Innovatsiyalarning hayotiy davri 
Bozorga joriy etish davri 
Tijoratlashtirish davri
 
Eskirish davri (barqaror 
realizatsiya qilish)
 
An’anaviy mahsulotda 
o‘zgartirish davri
 
Innovatsiya sikli 
Paydo bo‘lish bosqichi 
(g‘oyaning tug‘ilishi)
 
Shakllanish bosqichi (g‘oyani 
ishlab chiqish) 
O‘zlashtirish bosqichi 
(eksperiment o‘tkazish)
 
128
 

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
 
K
oʻpchilik davlatlarda, xususan, respublikamizda yaqindan boshlab milliy innovatsion tizimlar 
konsepsiyasi paydo b
oʻla boshladi. Bu davlat, xususiy, ijtimoiy tashkilotlar va turli tashkiliy 
tuzilmalarning kompleks ravishdagi 
oʻzaro munosabatlari tizimi boʻlib, uning doirasida yangi 
bilimlarni yaratish, rivojlantirish, saqlash, keng joriy etish asosida ularni mahsulotlar, xizmatlarlar va 
texnologiyalarda qayta 
oʻzgartirish boʻyicha faoliyatlar amalga oshiriladi. 
Milliy innovatsion tizim tarkibiga universitetlar, davlat ilmiy muassasalari, laboratoriyalar, 
texnoparklar, inkubatorlar hamda kichik va yirik ishlab chiqarish hamda tadqiqot kompaniyalari kabi 
ilmiy-ishlab chiqarish tuzilmalari kiradi. Ilm-fan innovatsiyaning strategik resursi va vositasi b
oʻlib 
hisoblanadi. U davlat, iqtisodiy tarmoqlar, yirik korporatsiyalar va iqtisodiy jarayonlarning kichik 
kompaniyalarida amalga oshadigan organik elementi hisoblanadi.  
Milliy innovatsion tizim elementlarining 
oʻzaro bogʻliqligining oddiy modelida davlatning roli 
strategik tavsifga ega texnologiyalar majmuasi va fundamental bilimlarni ishlab chiqish hamda 
xususiy  kompaniyalarda innovatsion faoliyat uchun qulay institutsional muhit va infratuzilmani 
yaratishga k
oʻmaklashishdan iboratdir. 
Yuqorida keltirilgan fikrlardan kelib chiqib, ijtimoiy taraqqiyotda innovatsiyalar quyidagi  
funksiyalarni bajaradi: 
•
 
 innovatsiyalar vositasida inson intellektini, fan-texnika natijalarini hayotda amalga 
oshiradi. Bu mehnat faoliyatining intellektuallashuviga, uning fan si
gʻimi yuksalishiga yordam beradi 
(po
gʻonadan-pogʻonaga harakatlanishda jamiyatning oʻsib boruvchi intellektuallashuvchi qonuniyati); 
•
 
ikkinchidan, aynan innovatsiyalar yordamida ishlab chiqarilayotgan tovarlar va 
xizmatlarning doirasi kengayadi, ularning sifati yaxshilanadi. Bu har bir shaxs va jamiyatning 
ehtiyojlari 
oʻsishiga va bu ehtiyojlarning qondirilishiga koʻmaklashadi (ehtiyojlarning yuksalishi va 
tabaqalanishi qonuni); 
•
 
uchinchidan, innovatsiyalar ishlab chiqarishga yangi ishlab chiqaruvchi kuchlarni jalb 
etishga, tovarlar va xizmatlarni mehnat, materiallar va energiyaning kamroq sarflari bilan yaratilishiga 
imkon beradi (mehnatni tejash qonuni); 
•
 
t
oʻrtinchidan, u yoki bu sohada innovatsiyalarning toʻplanishi takror ishlab chiqarishning 
tarkibiy tuzilishini, ehtiyojlarning 
oʻzgargan tarkibiy tuzilishi va tashqi muhitning tarkibiy tuzilishi 
bilan muvofiqlashtirishga yordam beradi (mutanosib rivojlanish qonuni); 
•
 
beshinchidan, innovatsiyalar tadbirkorlik faoliyatining ra
gʻbati boʻlib xizmat qiladi, 
ayniqsa kichik biznes sohasida, raqobat kurashida 
gʻolib chiqish, bozorda yangi joylarni egallash 
uchun yangi tovar va texnologiyalarni axtarishga va 
oʻzlashtirishga undaydi. 
Xulosa 
oʻrnida aytish mumkinki, innovatsiyani innovatsion faoliyatning natijasi sifatida 
qaralganda, u hoh ijtimoiy xoh iqtisodiy,  sohada b
oʻlsin unga quyidagi muhim xususiyatlar xos 
deyishimiz mumkin: 
•
 
har qanday sohaga ilmiy va amaliy yangilikni olib kirishi va shu soha rivojiga hissa 
q
oʻshishi;  
•
 
yangilikning zamon talablariga mos b
oʻlishi va aholi tomonidan hech ikkilanishlarsiz 
qabul qilinishi;  
•
 
innovatsiya iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik, ilmiy texnikaviy yoki boshqa k
oʻrinishdagi 
samaraning, innovatsiya pirovard natijasining olinishi va 
oʻlchanishi mumkinligi;  
•
 
innovatsiyalar ilmiy-texnika taraqqiyoti bilan   yaqindan bo
gʻlangan, uning natijasi 
ekanligi; 
•
 
ilmiy-texnika taraqqiyoti, yangi qonuniyatlarini kashf qilinishi natijasida texnologiyalarni 
takomillashtirish hisobiga mehnat unumdorligining oshirilishini ta’minlaydi. 
 
Adabiyotlar 
1.
 
Шумпетер Й. А. Теория экономического развития. -М.: Прогресс, 1982.152-стр. 
2.
 
Авагян  Г.  Л.  Инновационный  механизм  циклично-волновой  теории  Н.  Д.  Кондратьева, 
АГИ.:2012 
3.
 
Пригожин А.И. Нововедение:стимулы и препятствия.-М.,1989  
4.
 
Зомбарт В. Избранные работы / Пер. с нем.-М.: Территория будущего, 2005. 
129