Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

9. Moliya rejasi.
Ushbu bo’limda soliq to’lovlarining hisob-kitoblari keltiriladi, tayyorgarlik 
davri bilan bog’liq qurilish-montaj ishlari va boshqalarga ishlatiladigan uskunalar 
sotib olish xarajatlari yoziladi. Тo’g’ridan-to’g’ri kreditlash yoki lizing asrsida 
olingan moliya mablag’larini qaytarish tizimlari keltiriladi. Olinishi 
rejalashtirilayotgan foyda va pul oqimlari bo’yicha hisob-kitoblar amalga oshiriladi, 
loyihani moliyalashtirish manbalari ko’rsatiladi.
Bo’limning taxminiy tarkibi:
Soliq to’lovlarining hisob-kitobi. 
Тayyorgarlik davri xarajatlari. 
Kreditni qaytarish (lizing) bilan bog’liq xarajatlar. 
Boshqa tushum va to’lovlar. 
Foydalar va zararlar haqida hisobotlar. 
Real pul oqimlari. 
Amaliy jihatdan moliya rejasi biznes rejaning eng qiziqarli qismi hisoblanadi, 
chunki unda sarmoya loyihasini amalga oshirish uchun qancha moliyaviy resurslar 
va qancha vaqt kerak bo’lishi ko’rsatiladi. Shuningdek, loyihaning ma’lum resurslar 
tikilganda o’zini oqlash muddatlari va marketing tadqiqoti natijalarining qanchalik 
to’g’ri bo’lganligini ham ko’rsatib beradi. 
10. Loyihaning yo’nalishi va iqtisodiy samaradorligi. 
Bo’limda loyihani amalga oshirish natijalarining tuman ijtimoiy-iqtisodiy 
holatiga ta’siri ko’rsatiladi, shuningdek, mahalliy ma’muriyatning ushbu loyihani 
qo’llashining shakllari ham qayd etiladi. Loyihaning ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati 
jumladan quyidagilarni o’z ichiga oladi:

yangi ish o’rinlarini yaratish;

aholiga yangi tovar va xizmatlar taqdim etish;

mahalliy byudjetning soliqqa tortish bazasini kengaytirish;

---

138 

ekologik muammolarni hal qilish;

raqobat muhitini kengaytirish.
11. Тavakkalchiklik va kafolatlar 
Ushbu bo’limda Siz barcha paydo bo’lishi mumkin bo’lgan barcha 
tavakkalchilik shakllari va ularni qanday yengib o’tmoqchi bo’layotganligingiz yoki 
qisqartirish shakllari haqida ma’lumot berishingiz kerak. Тavakkalchiliklar turli 
yo’llar bilan baholanadi, siz o’zingizga mosini tanlab olishingiz kerak. Ushbu 
bo’limda hech qachon biron nimani yashirmaslik kerak, chunki aldov fosh bo’lishi 
mumkin. Lekin kredit beruvchilar hech nimani sezmagan holda ham Siz bundan 
hech nima yutmaysiz, aksincha, ataylab qilingan yoki tasodifiy xatolar 
korxonangizning sinishiga olib kelishi ham mumkin. Hozirgi paytda har qanday 
tadbirkor tavakkalchilik bilan to’qnashadi, chunki bozor munosabatlari sharoitlari 
tez o’zgaruvchan, fors-major vaziyatlar uchrab turadi. Masalan, dovul yoki yong’in 
sizning xom ashyo zahirlaringizni yo’q qilishi mumkin. Umuman, bu masalaga 
jiddiy yondashish kerak.
Havfning birinchi manbai – albatta raqobatchilar, shu sababli Siz ishlab 
chiqarayotgan tovar bozoridagi raqobatni bayon qilish kerak. 
Quyida keltirilgan savollar bu vazifani yengillashtirishi mumkin: 
asosiy raqiblaringiz kimlar 
ularning savdo hajmlari qanday, daromadlari qanaqa, texnik xizmat darajasi 
qanday, ular yangi modellar ishlab chiqarishadimi, o’z mahsulotlarini reklama 
qilishga qancha pul sarflashadi, bunga e’tibor berishadimi. 
xaridorlar ularning tovarlariga qanday munosabatda bo’lishadi, ushbu 
tovarning xarakteristikasi qanday, dizayni va sifati qanaqa raqiblar o’z tovarlariga 
narx belgilashda nimadan kelib chiqishadi va ularning narxlari darajasi qanday.
Salohiyatli sarmoyadorlarning sizning loyihangizga munosabati ko’p jihatdan 
ushbu savollarga qanchalik aniq javob berishingizga bog’liq. Siz uchun eng asosiysi 
– paydo bo’lishi mumkin bo’lgan tavakkalchilikni ko’zdan qochirmaslik, ularning 
manbalarini aniqlash va taxminan qachon yuzaga kelishi mumkinligini aniqlashdan 

---

139 
iborat. Va, albatta, yuqorida ta’kidlanganidek, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan 
yo’qotishlarni iloji boricha kamaytirish.
Тabiiyki, barcha xavflarni oldindan aniqlashning iloji yo’q, lekin taxminan 
belgilash mumkin. Shundan keyin Siz ushbu xavflarga qarshi qanday choralar 
qo’llashingizni bayon qilishingiz va bu vaziyatdan chiqib ketish dasturingizni 
tuzishingiz kerak. Shuningdek, qanday sug’urta polislarini va qanchaga olishingizni 
ham bayon qilishingiz zarur. 
Hamkor va sarmoyadorlarga turli shakllardagi kafolatlar berilishi mumkin. 
Ular orasida federal, hududiy, mahalliy organlar kafolatlari, sug’urta, aktivlarni 
(ko’chmas mulk, qimmatli qog’ozlar va h.k.) garovga qo’yish, bank kafolatlari, 
huquqlarni berish, tovar kafolatlari (tayyor mahsulot bilan) kabilarni ajratib 
ko’rsatish mumkin.