Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Asosiy texnik parametrlari 
Texnik parametri 
2" 
5" 
20" 
K
o‘
ri
sh tr
uba
si
 
Tasvir 
to‘g‘ri 
to‘g‘ri
to‘g‘ri
Kattalashtirishi 
30 x 
30 x
30 x
Ob’yektivning 
samarali diafragmasi 
45 mm 
45 mm 
45 mm 
Ko‘rish burchagi 
1° 30' 
1° 30'
1° 30'
Fokuslashning eng 
kichik masofasi 
1,35 m 
1,35 m 
1,35 m 
Dalnomerning doimiy 
tuzatmasi 
100 
100 
100 
Ruxsat etiladi 
3" 
3"
3"
Burcha
k 
o‘
lcha
sh t
izi
m
i 
Burchak o‘lchash usuli 
fotoelektrik
fotoelektrik
fotoelektrik
Minimal sanoq 
1" 5" 
1" 5" 
1" 5" 
Burchak o‘lchash 
aniqligi 
2" 
5" 
20" 
Displey
Ikki tomonlama 
LCD 
Ikki tomonlama 
LCD 
Ikki tomonlama 
LCD 
Burchak o‘lchash 
birligi
grad. (DEG 
MIL GON) 
grad. (DEG 
MIL GON) 
grad. (DEG 
MIL GON) 
Aniqlash usuli 
Gorizontal: ikki 
tomonlama 
Gorizontal: ikki 
tomonlama 
Gorizontal: ikki 
tomonlama 
Vertikal: bir 
tomonlama 
Vertikal: bir 
tomonlama 
Vertikal: bir 
tomonlama 
Ko
m
pen
sa
to
r 
Vertikal burchak 
datchigi 
Ha
Yo‘q 
Yo‘q 
Kompensatsiya 
diapazoni 
±3' 
- 
- 
Opti
k 
sentr
ir
 
Tasvir
to‘g‘ri 
to‘g‘ri
to‘g‘ri
Kattalashtirishi 
3x 
3x
3x
Ko‘rish burchagi 
5° 
5°
5°
Ko‘rish diapazoni 
0,5 m dan ∞ 
gacha 
0,5 m dan ∞ 
gacha 
0,5 m dan ∞ 
gacha 
A
di
la
kni
ng
 
sez
g
ir
li
g
i 
Silindrik adilak 
30"/2 mm 
30"/2 mm
30"/2 mm
Sharsimon adilak 
8'/2 mm 
8'/2 mm
8'/2 mm
Havo harorati 
-20°C dan 
+50°C gacha 
-20°C dan 
+50°C gacha
-20°C dan 
+50°C gacha
Og‘irligi 
4,6 kg 
4,6 kg
4,6 kg
O‘lchami 
164x154 x 
340 mm 
164x154 x 
340 mm 
164x154 x 
340 mm 
 

---

17 
2.3-rasm. RGK T05 elektron teodolitining asosiy qismlari 
 
2.4-rasm. Tugmalarning joylashuvi 
Tugmalarning vazifasi 
 
Tugma 
Asosiy funksiyasi 
Qo‘shimcha funksiyalar 
ON/OFF 
Asbobni yoqish va o‘chirish 1. [HOLD] + [OSET] + [ON/OFF] 
Asbobning 
dastlabki 
sozlamalar 
holatiga o‘tish. 
2. [HOLD] + [R/L] + [ON/OFF]
Nol o‘rni sozlamalariga o‘tish 
LCD display, iplar to‘rini 
yoritish 
va 
lazerli 
markazlashtirish tugmasi 
1. [☼]+ [OSET] + [ON/OFF] vaqt 
sozlamalari tartibiga o‘tish. 
2. 
Vaqt 
sozlamalari 
tartibini 
tasdiqlash tugmasi. 

---

18 
OSET ▲ Gorizontal burchakni tiklash. 
(nolga olib kelish) 
1. [HOLD] + [OSET] + [ON/OFF] 
asbob boshlang‘ich sozlamalar 
tartibiga o‘tish. 
2. Boshlang‘ich sozlamalar tartibida 
ikkinchi menyuni tanlash tugmasi. 
HOLD ► Gorizontal burchakni qayd 
qilish tugmasi 
1. [HOLD] + [OSET] + [ON/OFF] 
asbob boshlang‘ich sozlamalar 
tartibiga o‘tish. 
2. [HOLD] + [R/L] + [ON/OFF]
Nol o‘rni sozlamalariga o‘tish. 
3. 
Boshlang‘ich 
sozlamalar 
menyusidan 
birlamchi 
tanlash 
tugmasi. 
4. Vaqt sozlamalari tartibida tanlash 
tugmasi.
R/L ► 
Gorizontal burchak sanoq 
olish qadami soat strelkasi 
yurishida va qarqma-qarshi 
aylantirganda. 
1. [HOLD] + [R/L] + [ON/OFF]
Nol o‘rni sozlamalariga o‘tish. 
2. Boshlang‘ich sozlamalar tartibida 
birinchi menyuni tanlash tugmasi. 
3. Vaqt sozlamalari tartibida sonlarni 
kattalashtirish tugmasi. 
V % 
Vertikal 
burchak 
va 
nishablikni 
prosentlarga 
almashtirish 
1. Boshlang‘ich sozlamalar tartibi 
yakunlangandan so‘ng tasdiqlash 
tugmasi. 
2. Vaqt sozlamalari tartibida sonlarni 
kichiklashtirish tugmasi. 
 
Xatoliklar to‘g‘risida ma’lumot 
Displeydagi 
xabar 
Xatolikning ma’nosi va yo‘q qilish usuli 
E01 
Hisoblashda xatolik yuzaga keldi,ta'mirlash kerakligini ko‘rsatadi 
T00 FAST 
Ko‘rish trubasi yoki alidada tez aylandi, [☼] va [ON/OFF] 
tugmalaridan boshqa ixtiyoriy tugma bosilganda asbob normal 
holatiga qaytadi. 
E04 
I gorizontal burchak datchigida xatolik, ta'mirlash kerakligini 
ko‘rsatadi 
E05 
II gorizontal burchak datchigida xatolik, ta'mirlash kerakligini 
ko‘rsatadi 
E06 
Vertikal burchak datchigida xatolik, ta'mirlash kerakligini 
ko‘rsatadi 
TILT 
Kompensator datchigi chekli diapazondan tashqarida, asbobni 
takroriy gorizontal holatga keltiring. Bu ham yordam bermaganda 
ta'mirlash kerakligini ko‘rsatadi. Izoh, asbobni kompensator 
o‘chirilgan holatida ham foydalanish mumkin. 

---

19 
2.5-rasmda teodolit o‘qlarining geometrik joylashuv sxemasi ko‘rsatilgan va 
teodolitga qo‘yiladigan asosiy geometrik talablar keltirilgan. 
2.5-rasm. Teodolit geometrik o‘qlarining sxemasi: TT – asbobning 
aylanish (vertikal) o‘qi; VV – ko‘rish trubasining vizir o‘qi; tt – ko‘rish trubasining 
aylanish o‘qi; UU – silindrsimon adilak o‘qi; вв – iplar to‘rining vertikal ipi; гг – 
iplar to‘rining gorizontal ipi; 
Tekshiruv tartibi va ketma-ketligini o‘zgartirish mumkin emas.
U yoki bu geometrik talab bajarilmagan holda asbobda tegishli sinash, 
tekshirish va tuzatish o‘tkaziladi. 
Quyidagi jadvalda geometrik talablar, teodolit tekshiruvini o‘tkazish tartibi va 
ketma-ketligi hamda tuzatish keltirilgan. 
2T30П teodolitini sinash, tekshirish va tuzatish 
Geometrik 
talablar 
Tekshiruv 
Tuzatish 
1. 
Gorizontal 
doira 
alidadasidagi 
silindrsimon 
adilakning 
o‘qi 
UU 
asbobning 
vertikal aylanish 
o‘qi 
TT 
ga 
perpendikulyar 
bo‘lishi kerak 
UU ⊥ TT 
a) Gorizontal doira alidadasidagi 
adilak o‘qini ikki (ixtiyoriy) 
ko‘tarish 
vintlari 
yo‘nalishida 
qo‘yiladi, ularni turli tomonlarga 
burash orqali adilak pufakcha 
markazini ampulaning nol-punkti 
bilan birlashtiriladi; 
b) adilak ning o‘qini uchinchi 
ko‘tarish vinti yo‘nalishi bo‘yicha 
qo‘yiladi va uni burash orqali yana 
pufakcha markazi bilan ampulaning 
nol-punkti birlashtiriladi; 
d) tekshiruv teodolitni 180° ga 
burish orqali amalga oshiriladi. 
a) adilakning tuzatish 
vintlari 
bilan 
pufakchani nol-punkt 
tomonga 
chekinish 
kattaligining yarmiga 
qadar keltiriladi; 
b) ko‘tarish vintlari 
yordamida 
adilak 
pufakchasi 
o‘rtaga 
keltiriladi
(u 
chekinishning 
ikkinchi 
yarmi 
kattalikka ko‘chiriladi) 
Teodolitning geometrik talablari: 
1. 
UU ⊥ TT 
2. 
VV ⊥ tt 
3. 
tt ⊥ TT 
4. 
вв ⊥ tt 
5. 
гг ∥ tt 

---

20 
Agar adilak pufakchasi ampula 
o‘rtasida qolsa, shart bajarildi. Agar 
o‘rtasidan 1,5-2 dan ko‘p ampula 
bo‘lmasiga chekinsa, u holda adilak 
o‘qining holatini tuzatish kerak 
bo‘ladi.
va takroriy tekshiruv 
o‘tkaziladi. 
2. 
Vizir 
o‘qi 
ko‘rish 
trubasining 
aylanish 
o‘qiga 
perpendikulyar 
bo‘lishi kerak. 
VV ⊥ tt 
Ushbu 
shart 
bajarilganda 
trubani uning o‘qi 
bo‘ylab 
aylantirganda 
vizir 
o‘qi 
kollimatsion deb 
ataluvchi 
tekislikni 
hosil 
qiladi. C – vizir 
o‘qi 
va 
perpendikulyar 
orasidagi 
burchak. 
a) asbobning aylanish o‘qi vertikal 
holatga keltiriladi; 
b) DO‘ da trubaning iplar to‘rining 
krestini aniq ko‘rinuvchi, alohida 
turgan, gorizontga yaqin joylashgan 
nuqtaga yo‘naltiriladi va gorizontal 
doira bo‘yicha sanoq yozib olinadi; 
d) trubani zenit orqali aylantirib, 
DCH da alidadani burash orqali 
yana o‘sha predmetga yo‘naltiriladi 
va gorizontal doira bo‘yicha sanoq 
yozib olinadi; 
e) kollimatsion xato hisoblanadi 
C=(DCH-DO‘±180°)/2 
C ning qiymati ±1'00" dan katta 
bo‘lsa, vizir o‘qining tuzatishi 
o‘tkaziladi.
a) Doiraning ikkala 
holatida 
gorizontal 
doira 
bo‘yicha 
sanoqlarning 
o‘rta 
qiymati hisoblanadi 
O‘Q=(DCH+DO‘±180°)/2 
b) yo‘naltiruvchi vint 
bilan alidadani o‘rtacha 
sanoq 
O‘Q 
ning 
qiymatiga 
teng 
bo‘ladigan 
qilib 
o‘rnatiladi. Alidadani 
O‘Q 
sanoqqa 
o‘rnatilgandan so‘ng, 
to‘rning 
kresti 
kuzatilayotgan 
nuqtadan C qiymatga 
chekinadi; 
d) iplar to‘rining yuqori 
vintini bo‘shatib, yon 
tomon vintlarini burash 
orqali 
iplar 
to‘ri 
krestini kuzatilayotgan 
nuqta tasviri bilan mos 
kelguncha 
harakatlantiriladi; 
e) to‘r qotiriladi va 
takroriy 
tekshiruv 
o‘tkaziladi.
3. 
Trubaning 
aylanish 
o‘qi 
asbobning 
aylanish 
o‘qiga 
a) 
shtativdagi 
asbob 
binodan
10-20 m masofada o‘rnatiladi. Bino 
devorida yuqori joylashgan P nuqta 
tanlanadi; 
Tuzatish 
ustaxonada 
amalga oshiriladi. 

---

21 
perpendikulyar 
bo‘lishi lozim 
tt ⊥ TT 
b) asbobning aylanish o‘qi vertikal 
holatga keltiriladi; 
d) DO‘ da truba P nuqtaga 
yo‘naltiriladi va trubani taxminan 
gorizontal holatgacha egib uning 
devordagi proyeksiyasi belgilab 
olinadi; 
e) DCH da (d) punktda ko‘rsatilgan 
ishlar takrorlanadi. P nuqtaning DO‘ 
va DCH dagi proyeksiyalari mos 
kelsa, shart bajarilgan hisoblanadi.
4. Iplar to‘rining 
vertikal 
ipi 
ko‘rish 
trubasining 
aylanish 
o‘qiga 
perpendikulyar 
bo‘lishi kerak. 
вв ⊥ tt 
yoki 
iplar 
to‘rining 
gorizontal 
ipi 
ko‘rish 
trubasining 
aylanish 
o‘qiga 
parallel bo‘lishi 
lozim 
гг ∥ tt 
a) asbobning aylanish o‘qi vertikal 
holatga keltiriladi; 
b) tiniq ko‘rinadigan nuqtaga 
shunday yo‘naltiriladiki, tasvir 
to‘rning gorizontal ipi bilan ko‘rish 
maydoni chegarasida mos kelsin; 
d) ko‘rish trubasining qaratish vinti 
yordamida truba gorizontal bo‘ylab 
harakatlantiriladi. Agar nuqta ipdan 
chiqib ketmasa, shart bajarilgan 
hisoblanadi. Tekshiruvni to‘rning 
vertikal ipi va shovundan foydalanib 
ham o‘tkazish mumkin. Bunda 
to‘rning verikal ipi shovunning ipi 
bilan mos kelishi kerak. 
a) 
iplar 
to‘rini 
mahkamlash 
vintlari 
bo‘shatilib, ular kerakli 
yo‘nalishda buraladi; 
b) vintlar qotiriladi va 
takroriy 
tekshiruv 
o‘tkaziladi. 
5. Nol o‘rni (NO‘) 
nolga 
yaqin 
bo‘lishi kerak.
a) asbobning aylanish o‘qi vertikal 
holatga keltiriladi; 
b) ko‘rish trubasi iplar to‘rining 
kresti nuqtaga yo‘naltiriladi hamda 
DCH va DO‘ da vertikal doiradan 
sanoq olinadi; 
d) NO‘ aniqlanadi
NO‘=(DCH+DO‘+180°)/2 
NO‘>3' 
bo‘lganda 
tuzatish 
bajariladi. 
a) 
truba DCH da 
qiyalik 
burchagi 
o‘lchangan 
nuqtaga 
yo‘naltiriladi; 
b) 
qaratuvchi 
vint 
yordamida hisoblangan 
qiyalik 
burchagi 
qiymatiga teng sanoq 
o‘rnatiladi 
v=DCH – NO‘; 
d) bu holda to‘rning 
o‘rta gorizontal ipi 

---

22 
nuqta 
tasviridan 
qochadi. 
To‘rning 
vertikal 
tuzatish 
vintlari bilan o‘rta 
gorizontal 
ip 
yana 
nuqtaga yo‘naltiriladi.
2.6-rasmda birinchi tekshiruvdan avval teodolitni ishchi holatga keltirish 
sxemasi ko‘rsatilgan.