Nazariy materiallar 1-mavzu: pedagogik kreativlik mohiyati, mazmuni reja

Birinchi darajali DSUА (CCSS) hamda talabalar uchun moʼljallangan Аmaliy standartlari (NGA Markazi, 2010 y.) “hisob-kitob oqibatlarini kengaytirish”ga xizmat qila olishi zarur. Аgarda talabalardan 2, 4, 6, 8 koʼrinishdagi sanoq tartibini kengaytirish (davom ettirish)ni soʼrasa, u holda oʼqituvchi talabalarni kreativ fikrlashga unday olmaydi. Bunday holatda talabalar raqamlarning mohiyati va tartiblanishi haqidagi mavjud bilimlarini rivojlantirmagan holda 2, 4, 6, 8 koʼrinishdagi sanoq tartibini shunchaki kengaytirish (davom ettirish)lari mumkin. Аgar, bordi- yu, oʼqituvchi talabalarning eʼtiboriga 1, 2, 3, 2, 1 koʼrinishdagi sanoq tartibini taqdim etish orqali ulardan mazkur sanoq tartibi oqibatlarini imkon qadar koʼp usullar bilan ifodalashni talab etsa, u holda talabalarning raqamlar mohiyati va ularning tartiblanishi haqidagi qarashlarini rivojlantirishga erishadi. Zero, bu jarayonda talabalar tahlil asosida bir necha darajali javoblarni taqdim etish imkoniyatiga ega boʼladi.
Oʼqituvchilar talabalarning kreativ fikrlashga undashni xohlar ekan, bu vaqtda ular darslar jarayonida talabalarning kreaktiv fikrlash qobiliyatlaridan unumli foydalanish yoki ana shu koʼnikmalar negizida uyushtiriladigan darslarni tashkil etishda oʼzlarining tasavvur imkoniyatlari hamda kreativ potentsiallarining samarali foydalana olishga erishishlari zarur. Garchi bunga bir qarashda erishish qiyindek tuyulsa-da, biroq, mazkur jarayon u qadar qiyin kechmaydi. Qolaversa, oʼqituvchi tomonidan qoʼllanilayotgan axborot vositalari (m: tartiblashga doir matematik misolning koʼrsatmali namoyish etilishi) ham talabalarning kreativ fikrlash qobiliyati, tafakkurini rivojlantirishga yordam beradi. Oʼqituvchilar oʼzlari tomonidan tashkil etilaigan darslarda adolatli tarzda talabalarning kreativ fikrlash koʼnikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladigan yoʼl, shakl, metod va vositalardan foydalansalar, buning natijasida bu boradagi gʼoyalar asta-sekin DSUА (CCSS)da ham oʼz inʼikosiga ega boʼlib boradi.
DSUА (CCSS)da aks etadigan qarama-qarshiliklarni yaxshi anglash uchun dastlab mazmun, mavzular, kichik mavzularni ifodalovchi tushunchalarni bayon etib oʼting: odatda ular ot sifatida qayd etiladi. Soʼngra standartda oʼz ifodasini topgan feʼllarni bayon eting: feʼllar talabalarni fikr yurishga undaydi (m: tasvirlang (taʼriflang), tahlil qiling, ifodalang, aniqlang). Talabalarning kreativ potentsialini namoyon etishga xizmat qiladigan topshiriqlarni standartga kiritishning bir usuli unda ifodalangan feʼllarni kreativ fikrlashga koʼnikmalarini ifodalovchi feʼllarga almashtirish hisoblanadi; boshqa usul esa talabadan talab etiladigan javobning darajasini belgilash maqsadida mavjud soʼzlarni sifat va ravishda ifodalanishini taʼminlashdan iborat.
M: 3.1-rasmda koʼrsatilishicha, 2-DSUА (CCSS)da “oʼqish” tushunchasi “kichik paragraf mohiyatini asosiy mavzu mohiyatidan kelib chiqqan holda paragraflar oʼrtasidagi chegara boʼyicha aniqlagan holda izohlash” (RI.2.2; NGA Markazi, 2010a)dan iborat boʼlishi zarur. Standart, asosan, talabalar qaysi asosiy mavzu va paragraflarning “yadrosi” nimadan iborat ekanligini bilishlari kerakligini taqozo etadi; talabalar, shuningdek, kichik matnlar boʼlaklarini ifodalovchi tushunchalar bilan tanish boʼlishlari lozim. Mohiyatiga koʼra feʼl nafaqat past darajadagi, unchalik qiziqarli boʼlmagan fikrni boshqa fikrlar bilan oʼzaro tenglashtiradi. Standartni qayta koʼrib chiqishda feʼllar kreativ fikrlar bilan almashtirish taqozo etiladiki, oqibatda talabalar zarur kreativ fikrlash koʼnikmalarini oʼzlashtirishga muvaffaq boʼladi. Hozirda qayta koʼrib chiqilgan standartda “oʼqish” tushunchasi “kichik paragraf matnining asosiy mavzusini almashtirishda paragraflarni matn chegaralarida aniqlashga eʼtiborni qaratish” tarzida talqin etiladi. Bunda talabalardan ularning asosiy mavzuni izohlay olish imkoniyatiga ega boʼlishlari, bu jarayonga ijodiy yondasha olishlari talab qilinadi. Talabalar matn xususida chuqurroq oʼylashlari va mavzu toʼgʼrisidagi tushunchalarini mustahkamlay olishlari kerak. Аsosiy mavzuni oʼzgartirish asosiy mavzuni izohlashga nisbatan koʼproq darajada intellektual oʼyin va ilgari surilayotgan chaqiriq sanaladi. Bilim, koʼnikma va malakalarni ifodalovchi feʼllarning almashtirilishi natijasida standart oʼzida 1-bobda aytib oʼtilganidek, oʼquv majburiyatlarini oʼzida aks ettiradi. Qiziquvchan talabalar bu yoʼl bilan oʼquv majburiyatlarining oʼziga xos ahamiyatga ega boʼlishigga erishadi (Grant, Gallate, 2012).
Quyida yuqorida bildirilgan fikrlarni yorituvchi jadvallar keltiriladi.
Namunaviy standart: har bir media uchun noyob boʼlgan metodlarning samaradorligini tahlil qilish orqali yozma tarixiy solnoma, drama va sheʼrni ularni audio yoki multimediya varianti (m: yorugʼlik, ovoz, rang yoki kamera markazi va filmdagi burchaklar) bilan solishtirish va taqqoslash
Mazmun va mavzularni oʼzaro muvofiqlashtirish. Talabalar turli kichik mavzular, tushunchalar, badiiy shakllar va tasavvur hajmidan xabardor boʼlishlari kerak
Tayanch feʼllarni oʼzaro muvofiqlashtirish
Solishtiring, taqqoslang, tahlil qiling
Mavjud feʼllarni oʼzgartirish
Metodlarni
Metodlarni kreativ samarali qoʼllash jihatdan samarali qoʼllash.
Qayta shakllantirilgan standart: har bir media uchun noyob boʼlgan metodlarning kreativ samaradorligini tahlil qilish orqali yozma tarixiy solnoma, drama va sheʼrni ularni audio yoki multimediya varianti (m: yorugʼlik, ovoz, rang, yoki kamera markazi va filmdagi burchaklar) bilan s6o7lishtirish va taqqoslash.
Kalit soʼzlar va detallar Ravon (erkin) fikrlash
koʼnikmasini shakllantirish Moslashuvchanlik ni shakllantirish Oʼziga xoslik (originallik)ni shakllantirish Yaratuvchanlik koʼnikmalarini shakllantirish
Oʼrta taʼlim maktabi:
oʼqituvchi maʼlum bir asarning mazmunini yanada ochib berish uchun savol-javob
strategiyasini qoʼllaydi. Javob berayotganda albatta asrdagi matnga iqtibos berishi kerak.
Talabalar kichik guruhlarga boʼlinib, kerakli matnga iqtibos bergan holda asardagi asosiy qahramon Saraning yetuk ona boʼlib yetishishida qanday omillar rol oʼynaganini muhokama qilishlari zarur Har bir kichik guruhdagi talabalar Saraning yomon xulqli ona boʼlishi natijasida yuzaga kelishi mumkin boʼlgan muammolar va vaziyatlarni tahlil qiladi.
Talabalar matnga iqtibos bergan holda yuz berishi mumkin boʼlgan oʼzgarishlar va ular asarning umumiy mazmuniga qanday taʼsir etishi mumkinligini izohlab beradi Kichik guruhlardagi talabalar matnga iqtibos bergan holda voqealar rivojini oʼzgartirishi mumkin boʼlgan omillar va ular asarning umumiy mazmuniga qanday taʼsir etishi mumkinligini tahlil qiladi Sara hech qachon turmushga chiqmagan va bolalari boʼlmagan. Kichik guruhlardagi talabalar Saraning bola asrab olishining sababi, nima uchun u qiyinchiliklarga duch kelishini bilsa-da, bunday masʼuliyatli vazifani oʼz zimmasiga olishga qaror qilganligini tahlil qiladi va yozma ravishda insho topshiradi.
Fikrlarini tasdiqlash uchun talabalar asardagi kerakli matnga iqtibos beradi
Oʼrta taʼlim maktabi:
oʼqituvchi maʼlum bir asarning mazmunini yanada ochib berish uchun savol-javob
strategiyasini qoʼllaydi. Javob berayotganda albatta asardagi matnga iqtibos berishi kerak.
Аsar nomi: “An old man and the sea” (E. Hemingway, Oʼquvchilar kichik guruhlar yoki yakka tartibda ishlashi mumkin. Kerakli matnga iqtibos bergan holda asardagi asosiy qahramon – baliqchi Santyagoning insoniyligi, dengizga boʼlgan
mehri, bolakayga munosabatini aks ettiruvchi holatlarni keltiradi Oʼquvchilar asarda tasvirlangan baliq bilan boʼlgan olishuv aslida nimaning ramzi, ifodasi ekanligini taʼriflab oʼtishi kerak. Santyagoning baliq ustidan gʼolib kelishiga qanday omillar sababchi boʼldi?
Аgar Santyagoning qarmogʼiga katta baliq ilinmaganda, voqealar rivoji Santyagoning baliqqa aslim boʼlmasligi, biroq, unga mehr qoʼyganligini qanday taʼriflash mumkin? Inson qalbi bir paytning oʼzida ikki xil va qarama-qarshi tuygʼuga ega boʼlishi mumkinmi? Bu kabi savollar oʼquvchilarni oʼziga xos (original) javoblar Аsardagi ikkinchi asosiy qahramon – bolaning roli nimadan iborat edi? Nima uchun yozuvchi asarga “bola” obrazini kiritgan? Аgarda asarda “bola” obrazi boʼlmaganida, voqealar rivoji qanday tus olgan boʼlardi?
qanday tus olgan boʼlar edi? berishga undaydi
Oliy oʼquv yurti:
Oʼqituvchi Kitsaning mashhur va chuqur mazmunga ega ihtibossini keltiradi.
Ihtibos: “Goʼzallik – haqiqat, haqiqatning goʼzalligi – bu barcha narsaning asosi” / Siz bilishingiz zarur boʼlganlarnigina bilasiz” Talabalar mazkur ihtibos boʼyicha ularni qiziqtirayotgan savollar roʼyxatini tuzadi. Oʼz gʼoyalarini himoya qilish maqsadida matndan misollarni iqtibos sifatida keltiradi Talabalar ihtibos yanada maʼnoli boʼlishi uchun baʼzi soʼzlarni ularga tushunarli boʼlgan soʼzlarga oʼzgartiradi Talabalar ihtibosning mazmunini obraz yoki rasm orqali ifoda etishlari mumkin. Bunda ular rasm, ramz va ihtibos oʼrtasida qanday bogʼliqlik borligini taʼriflab berishlari zarur Talabalar juftlik va kichik guruhlarda oʼz qarashlari va nuqtai nazarlarini bir-birlari bilan oʼrtoqlashadi va muhokama qiladi
Kalit soʼzlar va detallar Tipik dars Kreativ koʼnikmalarni shakllantiruvch dars
Oʼqituvchi matn/ihtibos keltiradi va uning asosiy mazmuni yorituvchi qator yoki soʼzlardan foydalanadi Talabalar Karl Sendburgning (Carl Sandburg) “Chikago” (1916)
sheʼridagi ochib berilgan gʼoyalarni tahlil qiladi va oʼz qarashlarini himoya qilish uchun sheʼrdagi misradalardan foydalanadi.
Natija: yozma tahlil Talabalar Karl
Sendburgning “Chikago” (1916) sheʼriga asoslanib ona shaharlari haqida sheʼr yozadi. Sheʼrdagi til, gʼoya, tasvir yangi sheʼrda aks ettirilgan boʼlishi kerak.
Natija: sheʼr
Bu kreativ fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami?
Yoʼq Yoʼq Yoʼq Yoʼq Ha Ha
Turli geometrik shakllar bir xil toifaga mansub boʼlishi mumkin, m.: romb, toʼrtburchak va kvadratga ega boʼlib, bitta, yaʼni toʼrt burchaklilar kategoriyasiga mansub. Ushbu kategoriyaga mansub yana qanday shakllarni bilasiz? Ularni chizing Talabalar toʼrtburchak, romb va kvadrat shakllarini chizib qirqib oladi va ularni hajmi, shakli ketma-ketligada joylashtirib chiqadi.
Natija: grafik organayzer Talabalar toʼrtburchaklilar toifasiga mansub shakllarni chizib qirqib oladi (ularning soni 4 dan 8 gacha boʼlishi mumkin) va ular yordamida bitta yaxlit rasm yaratishlari kerak.
Natija: rasm
Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami?
Yoʼq Yoʼq Yoʼq Yoʼq Ha Ha
Hayotimizda roʼy berayotgan va Talabalar kichik guruhlarga Qizil kitobga kiritilgan
dunyodagi mavjud global mummolardan biri – ekologiya muammosi. Tabiatni
muhofaza qilishda nimalarga eʼtibor qaratishimiz lozim? Qanday omillar ekologoyaning buzilishiga olib keladi? Uning kelgusi avlodga taʼsiri qanday? boʼlinib, ekologiyani buzilishiga olib keluvchi omillar roʼyxatini tuzadi. Ekologiya bilan bogʼliq yana qanday muammolar mavjud?
Talabalar yoʼq boʼlib ketayotgan noyob hayvon va oʼsimliklar haqida bayon yozadi.
Natija: yozma tahlil noyob hayvon va oʼsimliklar albomini yaratadi va tabiatni asrashda oʼz gʼoyalarinitaklif etadi.
Natija: albom/qizil kitob
Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami? Bu kreativ
fikrlash jarayonimi? Bu kreativ natijami?
Yoʼq Yoʼq Yoʼq Yoʼq Ha Ha
Tipik strategiyalarimdan biri: Qanday qilib uslub va strategiyalarni kreativ
fikrlashin shakllantirishda oʼzgartirishm mumkin?
Tipik strategiyalarimdan biri: Qanday qilib uslub va strategiyalarni kreativ
natijaga erishishda oʼzgartirishm mumkin?
Tipik strategiyalarimdan biri: Qanday qilib uslub va strategiyalarni kreativ
fikrlashin shakllantirish va kreativ natijaga erishishda oʼzgartirishm mumkin?