Nazariya va amaliyotda korporativ boshqaruv

2.5.1-jadval
Zamonaviy xorijiy modellarning taqqoslama tahlili

№	Xorijiy korporativ boshqaruv modellari	Modelning afzalliklari	Modelning kamchiliklari
1.	Ingliz-amerika modeli	fond bozori orqali kapitalning tez chiqib ketishi; innovatsionlikning yuqorilishi va egiluvchan model; axborot shaffofligining yuqoriligi va ochiqligi; kompaniyaning aksiyadorlik kapitaliga kirish va undan chiqishdagi to‘siqlarning yo‘qligi.	risk darajasining yuqoriligi va qisqa muddatda foydagi erishish kompaniyaning uzoq muddatli manfaatlariga zarar etkazishiga yo‘naltirilishi; yuqori boshqaruv tomonidan ta’sir ko‘rsatish imkoniyatlarining ko‘pligi va ular tomonidan mulkdorlar uchun axborotlarning muhim qismlarining qo‘yilishi; investitsiya loyihalari daromadliligiga talablarning haddan ziyod qattiqligi.
2.	Germaniya modeli	uzoq muddatli maqsadlarga yo‘naltirilganligi; kompaniyaning yuqori moliyaviy barqarorligi; kompaniya faoliyatidagi turli ishtirokchilarning manfaatlari balansliligini ta’minlash.	kompaniyaning aksiyadorlik kapitaliga kirish va chiqishdagi to‘siqlarning mavjudligi; kompaniya faoliyati va aksiyadorlik kapitali shaffofligi darajasining birmuncha past bo‘lishi; mayda investorlar manfaatlarini himoya qilish tizimining etarlicha rivojlanmaganligi.
3.	Yaponiya modeli	uzoq muddatli rivojlanishga yo‘naltirilganligi; kompaniya faoliyatida barcha manfaatlari shaxslarning shaxsiy yondashuvlarining yuqori darajadaligi; qo‘shilish yoki yutib yuborilish xavfining mavjud emasligi.	boshqaruv tizimining etarlicha egiluvchan emasligi; nazoratning tashqi mexanizmi, xususan, fond bozori tomonidan nazoratning rivjlanmaganligi; individual aksiyadorlarning passivligi va ular huquqlarini himoya qilish tizimining rivojlanmaganligi.
4.	Oilaviy model	- biznes ustidan qattiq nazorat o‘rnatilishi ehtimolligi; asosiy mulkdorlar risklarining pastligi; yirik investitsiya loyihalarini amalga oshirishga kapitalni jamlash imkoniyatlari; kompaniyaning barqarorligi yuqori darajadaligi.	biznesning asosiy maqsadi oila manfaatlarini ta’minlash hisoblanadi; kichik aksiyadorlar huquqlariga e’tiborning etishmasligi; kompaniyada innovatsion faollik darajasining yuqori bo‘lavermasligi; biznesdagi informatsion shaffoflikning zaifligi va biznesga investitsiyalarni yo‘naltirishning murakkabligi.

Bu esa aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruvning ilg‘or xorij tajribalarini tadbiq etishga bo‘lgan ehtiyojni yanda oshiradi. Bunda mamlatimizda korporativ boshqaruv bo‘yicha muayyan tajribalarning to‘planganligi, amaliyot uchun zaruriy sharoitlarning yaratilganligi bu boradagi ilg‘or xorij tajribalarini tadbiq etish uchun zaruriy elementlar mavjud ekanligidan dalolat beradi. Aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruv amaliyotini takomillashtirish maqsadida quyidagilarni amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir¹⁰:
1. Aksiyadorlik jamiyatlarining korporativ boshqaruvida xorijdan yuqori malakali, tajribali mutaxassislarni ishga jalb etish, ularning korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirishga doir takliflari, tajribalaridan amaliyotda foydalanish asosida mamlakatimizda xalqaro standartlarga muvofiq korporativ boshqaruv tizimini joriy etishda mutaxassislar professional saviyasini oshirish, korporativ boshqaruv madaniyati, etikasi, psixologiyasi va ko‘nikmalarini shakllantirish lozim.
2. Aksiyadorlik jamiyatlarining korporativ boshqaruvida moliyaviy siyosatni puxta ishlab chiqish va uni amalga oshirishning moliyaviy asoslarini ta’minlashda kapital qiymati, kapital tarkibi, pulning vaqt birligidagi qiymati hamda daromadlilik va risk darajasining o‘zaro bog‘liqligi konsepsiyalariga to‘liq va muntazam amal qilinishini ta’minlash zarur.
3. Mamlakatimiz aksiyadorlik jamiyatlarining xorijiy nufuzli fond birjalariga (IPO) chiqishini ta’minlash orqali ularning xorijiy kapital bozoriga chiqishini ta’minlash asosida xalqaro bozordagi erkin raqobat kurashiga chidamliligini oshirishga erishish, bunda zamonaviy korporativ boshqaruv tamoyillari va standartlarini joriy etishning tashkiliy-huquqiy, texnik-iqtisodiy, axborot va kadrlar ta’minoti bo‘yicha asoslari hamda mexanizmini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.