Nazariya va amaliyotda korporativ boshqaruv

Biznesning asosiy maqsadlarini aniqlash (moliyaviy va ijtimoiy maqsadlar). Biznesning asoschilari tadbirkor yoki tadbirkorlar guruhi tashkil etadi. Korporativ boshqaruvda biznesning asoschilari aksionerlar bo‘lganligi tufayli biznesning maqsadi aksionerlarning maqsadiga mos holda olib boriladi. Tadbirkor jalb qilgan moliyasining hajmini ko‘paytirish maqsadida biznes bilan shug‘ullanadi. Aksiyadorlarning ijtimoiy maqsadlariga kompaniyada o‘z mavqeiga ega bo‘lishi, prinsiplari kompaniya prinsiplariga mos kelishi, ijtimoiy ehtiyojlarini qondirilishi hisoblanadi. YAkunda korporativ madaniyat yo‘li bilan ushbu maqsadni amalga oshirish mumkin. Korporativ madaniyat korporativ kodeks va ichki tartib-qoidalarga rioya qilingan holda amalga oshirilali.

Cheklovlar va imkoniyatlarni aniqlash va tavsiflash (tashqi va ichki cheklovlar hamda imkoniyatlar). Kompaniyada eng muhim ichki cheklovlar va imkoniyatlar quyidagilardir:

• 
  kompaniyaning muhim kompetensiyalari (kompaniya hammadan yaxshi bajaradigan faoliyat sohasi);
  
• 
  strategik raqobat afzalliklari (kompaniya raqobatchilarning ichida eng yaxshi ishlarni bajara oladi);
  
• 
  muhim korporativ texnologiyalar (boshqaruv, jarayonli (operatsion), informatsion, kompyuter va sha kabi texnologiyalar);
  
• 
  muhim resurslar (aktivlar – moliyaviy kapital, personal – inson kapitali, bilimlar – axborot (informatsion) kapitali);
  
• 
  Ijtimoiy-madaniy;
  
• 
  Boshqalar.
  

Har bir cheklovlar va imkoniyatlarni tablitsa ko‘rinishida (MS Excel formatida), tekst ko‘rinishida, vizual (sxema, grafik, rasm, video va b.q.) ko‘rinishda tavsiflash mumkin.

3. 
   Biznesning “manfaatdor shaxslar” ta’rifi va tavsifi (mijozlar, etkazib beruvchilar, sheriklar, davlat idoralari va boshqalar). SHubhasiz, har bir biznes bo‘shliqda mavjud emas, balki juda aniq “manfaatdor shaxslar” – mijozlar, ta’minotchilar, sheriklar, davlat idoralari, ommaviy axborot vositalari va boshqalar bilan shakllangan. SHuningdek, korxona ma’lum bir manfaatdor shaxslarning ehtiyojlarini (funksionl, ijtimoiy va moliyaviy) raqobatchilariga nisbatan yaxshiroq qondirgan taqdirdagina muvaffaqiyatli rivojlanishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, biznes manfaatdor shaxslar uchun raqobatchilar bajara oladigan darajada ko‘proq funksional, ijtimoiy va moliyaviy qiymatlarni yaratgan taqdirdagina mavjud bo‘ladi va muvafaqqiyatli rivojlana oladi.
   

Shuni ta’kidlash kerakki, bozor iqtisodiyoti sharoitida ham funksional, ham ijtimoiy qiymat o‘ziga xos moliyaviy qiymatga egadir. SHu sababli, biznesning rivojlanishi va uning egalari (aksiyadorlar) uchun moliyaviy qiymat yaratish mexanizmi juda ham kerakdir. Korxona o‘zining manfaatdor tomonlariga moliyaviy qiymatni yaratadi va to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita moliyaviy mablag‘larning bir qismini beradi, shu orqali biznes egalariga xususiy mulk shakllanadi. SHunday qilib, bio‘nesni loyihalashtirishdagi navbatdagi muhim qadam bu biznesning har bir “manfaatdor shaxslar”ini aniqlash va tavsiflash bo‘lib, ular quyidagi toifalardan iborat bo‘ladi:

1. 
   Mijozlar – sanoat, ijtimoiy, demografik v boshqa xususiyatlarga ega maqsadli bozorlar.
   
2. 
   Biznes mahsulotlari va xizmatlarini etkazib beruvchilar (ta’minotchilar).
   
3. 
   Hamkorlar – ishlab chiqarish, savdo yoki chakana savdo kompaniyalari uchun tarqatish kanallari ishtirokchilari.
   
4. 
   Mintaqaviy va mahalliy darajadagi davlat tuzilmalari.
   
5. 
   Biznes–jamiyatining tuzilmalari (biznes assotsiatsiyalar, biznes klublar va biznes vakillarining uyushmalari).
   
6. 
   Ommaviy axborot vositalari (sanoat, biznes, ijtimoiy-siyosiy va shu kabilar).
   
7. 
   Nodavlat tashkilotlar (jamoat va notijorat tashkilotlari).
   
8. 
   Jamiyat.
   
9. 
   Fond bozorining tuzilmalari –fond birjalari, brokerlik tashkilotlar, investitsiya banklari va shu kabilar.
   

Ta’kidlash joizki, “manfaatdor shaxslar”ning ro‘yxati aksiyadorlarning strategik maqsadlari, shuningdek, ichki va tashqi chelovlar, biznes imkoniyatlari bilan belgilanadi. Biznesning har bir “manfaatdor shaxslari” bir qator xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Ularning eng muhimi ushbu manfaatdor shaxsning ehtiyojlari, kompaniyaning ushbu shaxs uchun qiymatni baholash, kompaniya uchun esa shaxsning qiymati hisobalanadi. Bundan tashqari, kompaniyaning “manfaatdor shaxslar” bilan barcha aloqalari natijasida moliyaviy munosabatlar rejasini ishlab chiqish kerak bo‘ladi.