Название O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim
turklar-shahar va qishloqlarda turg’un holda yashovchi
Download 89.92 Kb. Pdf ko'rish
|
SARMATLAR VA ULARNING BIRLAShMASI (DAVLATI) - O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand..
- Bu sahifa navigatsiya:
- toifa
- “savdogar”
- “sart” bu etnos, forsiyzabon tojiklardir”
turklar-shahar va qishloqlarda turg’un holda yashovchi
aholi hisoblangan. Shu kabi olim “sart”atamasidagi turkiy tilli etnik qatlamning kelib chiqish ildizlarini tahlil etadi. Jumladan, olimning fikricha “sart”ning ildizlari ilk o’rta asrlarga borib taqaladi, ya’ni arablar bosqini davrida O’rta Osiyoga istilochi arab qo’shni bilan yana ikki toifa arablar kirib kelishgan.Ularning birinchisi payg’ambar avlodlari-saidlar bo’lsa (bular, asosan, aholi orasida islom dinini targ’ib-tashviq qilish bilan shug’ullanishgan), ikkinchisi-tazik nomi bilan kirib kelgan arab savdogarlari toifasi bo’lgan. O’sha kezlarda va ungacha ham tubjoy sug’d aholisi savdo-sotiqda jahonga ma’lum edilar”, degan fikrni aytib, Mahmud Koshgariyning “Devonu lug’otit turk” asaridagi “savdogar” tushunchasiga bog’langan, ya’ni “sart atamasi dastlab arab va sug’d savdogarlariga nisbatan ishlatilsa, X-XI asrlardan boshlab, umuman, savdo bilan shug’ullanuvchi aholi qatlamiga nisbatan ishlatilgan. Umuman, olim “o’sha kezlarda, ya’ni o’rta asrlarda savdo bilan shug’ullanuvchi toifanining etnik kelib chiqishidan qat’i nazar, “taziklar” deb atalgan”, degan mulohazani aytadi. Shu kabi u “sart” atamasi XIII asr yozma manbalarida ham “sartak, sartaul, sartaktoy” so’zlari tarkibida uchrashini qayd etadi: “Masalan, Rashididdinning (XIII asr) yozishicha, mo’g’ullarga tobe bo’lgan qarluqlar hukmdori Arslonxonni (musulmon) Ching’izxon “sartaktoy”... musulmon davlatlaridan birining vaziri Abu Bakri Xubilayxon (XIII asr) “sartavail odami” deb atalgan. Shuningdek, olimning yozishicha, O’rta Osiyo Mo’g’uliston tomoniga kelgan musulmonlarning tili, etnik kelib chiqishidan qa’iy nazar “sartak”, “sartaktay”, “sartaul” deb qaralgan. Umuman, bu so’zlarning asosini “sart” atamasi tashkil etib, musulmon yozma manbalarida dastlab bu so’z ostida fors tilida so’zlovchi taziklar (tojiklar)tushunilgan. Chunonchi, u Navoiy “sart” atamasini fors-tojiklarga nisbatan qo’llagan bo’lsa, Bobur sart bilan tojikni til jihatdan ajratgan, shuningdek, Indiana universitetning professori Yu.Bregel fikrini, ya’ni Abulg’ozi Bahodirxon tomonidan “Shajarai turk” asarida XVII asrlar oxirlarida Xorazm sartlarini alohida etnik gruh sifatida o’zbek va turkmanlar qatorida eslab o’tilganligini ta’kidlaydi. Ushbu aytilganlardan kelib chiqib, olim “sart” atamasi masalasida hozirgi fanda ikki xil qarash mavjudligini ta’kidlaydi. Birinchi qarash tarafdorlari “sart” bu etnos, forsiyzabon tojiklardir”, deyishgan (ilk bor G.Vamberi, V.Radlov, N.Ostroumovlar shunday fikrlar bilan chiqqanlar). V.V.Bartold ushbu birinchi qarash tarafdorlarga qo’shilib, “sart” forsiyzabon etnik birlik-tojikdir, desa-da, zamon o’tishi bilan uning mazmun va mohiyati o’zgarib borgan, uni na o’zbek, na tojiklar bilan aralashtirib bo’lmaydi, deydi. Shu kabi u, dastlab sartlar til Download 89.92 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling