Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi

TYЕXNOLOGIK QISM 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

18 b/g 24-17 Raxmonov N.N. 
Tabiiy gazni komponentlar (metan, etan, propan, butan va uglevodorod 
kondensati) ga ajratish jarayonining asosida rektifikasiya jarayonida amalga 
oshiriladi. Dastlab tabiiy gaz tarkibidan S
2
+yuqori komponentlarni ajratish jarayoni 
past temperaturalarda past temperaturali rektifikasiya (PTR) usuli bilan amalga 
oshiriladi. Mazkur jarayonning mohiyati kondensatlangan uglevodorodlarni 
avvvaldan ajratib olish va ikkifazali sovutilgan oqimni rektifikasiya kolonnnasiga 
berishdan, shu tarzda tabiiy gazning oqimini to’laligicha metansizlashtirishdan iborat.
Metanni ajratib olish jarayoni 
Tabiiy gaz metanni ajratib olish blokiga ikki oqim bilan, K-1 demetanizatorni 
ta’minlovchi suyuqlik sifatida, beriladi. K-1 demetanizator 38 klapanli 
likopchalardan iborat bo’lib, ularda xom ashyo tarkibida etan 0,17 % mol dan kam 
bo’lgan apparatning yuqorisidan olinadigan mahsulot va tarkibida metan 0,29 % mol 
dan kam bo’lgan kub mahsulotini olish maqsadida fraksiyalarga ajratiladi.
Kolonnaga ta’minlovchi suyuqlik ikki oqim bilan beriladi: 
Tarkibi asosan metan (SN
4
), etan (S
2
N
6
) aralashmalari va azotdan iborat bo’lgan, 
ikki fazali oqim minus 81 ÷ minus 82,5 °S temperaturada 11 - likopchaga; 
uglevodorodlar aralashmasi (SN
4
, S
2
N
6
, S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) dan iborat bo’lgan, 
ikki fazali oqim minus 60 °S dan past bo’lmagan temperaturada 27 – va 28 – 
likopchalar oralig’idagi hududga. K-1 kalonna quvvatida suyuqlik tarkibidagi 
metanning (SN
4
) konsentrasiyasining kolonnaning balandligiga bog’liqlik profili 
keltirilgan. Og’irroq (yuqori) uglevodorodlar (S
2
N
6
, S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) bilan 
to’yingan suyuqlik kolonnaning kub qismida yig’iladi.
Kolonnaning balandligi bo’yicha uglevodorodlar aralashmasining tarkibi 
o’zgarishi bilan birga, tutash fazalarning temperaturasi ham o’zgaradi.
T-1 kondensator gorizontal, bir yo’lli, qattiq mahkamlangan quvur panjarali 
g’ilof quvurli issiqlik almashgichdir. Kondensatorda metan fraksiyasining minus 101 
°S izotermali etilen sovutish agenti bilan issiqlik almashishi hisobiga sovushi va 
kondensatlanishi amalga oshadi. Kondensatordan chiqqan minus 94 ÷ minus 95 °S 
temperaturadagi ikki fazali oqim, fazalarga ajratish uchun S-2 flegma sig’imi 
(separator) ga yuboriladi. 

---

19 b/g 24-17 Raxmonov N.N. 
S-1 separator zanglamaydigan po’latdan yasalgan, maksimal 89 m
3 
hajmga ega 
bo’lgan, vertikal silindrik apparatdir. Separatorning yuqori qismiga, suyuqlik 
tomchilarini metan fraksiyasi oqimi bilan olib ketilishini oldini olish uchun, 
koagulyator o’rnatilgan.
Separatorda gravitasiya kuchlari ta’siri ostida kondensatlangan metan (suyuqlik) 
gaz fazasidan ajraladi. 
Sathning maksimal darajasida sig’imdagi kondensatlangan metanning hajmi 
43,6 m
3
ni
tashkil etadi. 
Nam gaz o’tib ketgan yoki uzoq vaqt davomida namlik yig’ilgan vaziyatlarda 
gidratlarning hosil bo’lishini oldini olish uchun, S-2 separatorning kub mahsuloti 
oqimiga metanol berish mumkin. Konsentrlangan metanol minus 98 °S temperaturada 
muzlashini yodda tutish lozim. 
Separatorda ajralgan Suyuqlik (suyuq metan) N-1 nasosning ko’rish qismiga 
beriladi.
N-1 nasos demetanizatorning yuqori qismiga “ho’llash” suyuqligini beruvchi 
vertikal cho’ktirma markazdan qochma nasos hisoblanadi. 
Nasosdan chiqqan suyuq metan: 
- “ho’llash” 
suyuqligi 
sifatida 
K-1 
kolonnaning 
yuqori 
qismiga 
demetanizatorning 1-likopchasiga beriladigan 
Suyuq fazada, (SN
4
, S
2
N
6
, S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) uglevodorodlar 
aralashmasidan iborat bo’lgan kub mahsuloti kolonnaning kub qismining haydah 
seksiyasiga beriladi. Uglevodorodlar aralashmasi haydash seksiyasidan, termosifon 
vositasida, 30÷35 °S temperaturada R-1 kub reboylerining quvurlar hududiga 
beriladi. 
Etan xom ashyosini ajratib olish jarayoni 
Suyuq uglevodorodlarning (S
2
N
6
, S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) ikki fazali oqimi K-1 
demetanizatorning kubidan (metanni ajratib olish bloki) 40÷44 °S temperaturada, 
ta’minlash mahsuloti sifatida, K-2 deetanizatorga (etan xom ashyosini ajratib olish 
bloki) beriladi. K-2 deetanizator 51 klapanli likopchalardan iborat bo’lib, ularda xom 
ashyo tarkibida propan 0,56 % mol dan ortiq bo’lmagan, apparatning yuqorisidan 

---

20 b/g 24-17 Raxmonov N.N. 
olinadigan etan (S
2
N
6
) va tarkibida etan 0,16% mol dan kam bo’lgan kub mahsulotini 
(S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) olish maqsadida fraksiyalarga ajratiladi.
Apparatning yuqorisidan olinadigan mahsulot etilen ishlab chiqarish qurilmasi 
piroliz pechlari uchun xom ashyo hisoblanadi. Kub mahsuloti K-3 depropanizator 
(propanni ajratib olish bloki) uchun xom ashyo hisoblanadi.
Gaz fazasi ta’minlovchi suyuqlik beriladigan nuqtadan kolonnaning yuqori 
qismiga harakatlanadi, bunda pastga oqib tushayotgan suyuqlik bilan uzluksiz massa 
almashish jarayoni borishi hisobiga etan bilan to’yinadi.
K-2 Og’irroq (yuqori) uglevodorodlar (S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) bilan to’yingan 
suyuqlik kolonnaning kub qismida yig’iladi.
Nasosdan chiqqan suyuq etan, K-2 deetanizatorning yuqori qismiga “ho’llash” 
uchun beriladi. Deetanizatorning 1-likopchasiga beriladigan “ho’llash” uchun 
beriladi. 
Suyuq etanning bir qismi, etan xom ashyosini pechlarga yuborish kollektoridagi 
bosimga bog’liq ravishda, T-3 etan xom ashyosi bug’latgichining quvurlar hududiga 
yuboriladi.
Etanni bug’latish, berilgan temperaturadagi bug’ kondensati bilan issiqlik 
almashish hisobiga, amalga oshiriladi. Bug’ kondensati temperaturasi 95÷105 °S 
darajada bug’latgichning korpusiga beriladigan past bosimdagi bug’ oqimini tartibga 
solish yo’li bilan, ushlab turiladi.
Suyuq fazadagi (S
2
N
6
, S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) uglevodorodlar aralashmasidan 
tashkil topgan kub mahsuloti kolonnnaning kub qismidagi haydash seksiyasiga 
beriladi. Uglevodorodlar aralashmasi ~ 95 °S temperaturada haydash seksiyasidan, 
termosifon vositasida R-2 kub reboylerining quvurlar hududiga beriladi.
Reboylerdan chiqqan uglevodorodlar aralashmasining ikki fazali oqimi, 113 °S 
dan yuqori bo’lmagan temperaturada, kub qismining yig’ish seksiyasiga beriladi.
101÷105 °S temperaturadagi suyuq faza (S
3
N
8
, S
4
N
10
, S
5
+yuqori) kolonna 
kubining yig’ish seksiyasidan, ta’minlash mahsuloti sifatida, propanni ajratib olish 
blokiga beriladi.