Nemis va fransuz tillari kafedrasi “dak ga tavsiya etaman” Filologiya fakulteti dekani
-Bob. Nemis tili dialogik nutqida modallikni ifodalash usullari va
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
nemis va ozbek tillaridagi fellarda modallik muammolari
|
3-Bob. Nemis tili dialogik nutqida modallikni ifodalash usullari va
uning o’zbek tiliga berilish imkoniyatlari. Dialogik nutqda asosan subyektiv modallik ifodalanadi. Zero, yuqorida ta‘kidlab o‘tganimizdek, subyektiv modallik deganda so‘zlovchining xabar qilinayotgan hodisaga munosabatini tushunamiz. Bu esa o‘z aksini yaqqol dialoglarda topadi. Boshqa modallik singari subyektiv modallik ham, eng avvalo, aniq voqea-hodisalarga emotsional ifoda, reaksiyani imkon qadar ko‘rsatib beruvchi, semantika va leksemaning leksik birliklari, ya‘ni leksik vositalar yordamida ifodalanadi. Bunday birliklarning qamrovi juda keng bo‘lib, har bir talabaga tanish bo‘lishi kerak. Modallik semantik kategoriyasini olimlarning nazariy qarashlariga asoslanib bir necha guruhlarga ajratish mumkin: • Gapning kommunikativ funksiyasiga ko‘ra: darak, so ’roq, buyruq. • So‘zlovchining gap mazmunini baholashiga ko‘ra: real va noreal. • Voqelikning subyekt yordamida ifodalanishiga ko‘ra: ehtimollik, zaruriyat, xohish-istak. • Voqelikka qaratilgan munosabatga yondashuvga ko‘ra: tasdiq va inkor. • So‘zlovchining voqelikka ishonchlilik darajasiga ko‘ra: ishonch, ikkilanish, ishonchsizlik. • So‘zlovchining his-tuyg‘u va sifat fazilatlarining ifodalanishiga ko‘ra: quvonch, qayg’u, hayrat, havotir, uyat, qo’rqinch, achinish, qiziqish. • Konnotativ modal ma‘nolarni ifodalashiga ko‘ra: sevish, erkalash, hurmat, kichraytirish, kamsitish. • Subyektning reaksiyasiga ko‘ra: tanbeh, talab, ruhsat (ijozat), taklif (maslahat), mamnuniyat.. Dialogik nutqdagi yuqorida keltirilgan modal ma‘nolarni biz faqatgina faktik til materiali zaminida turli tillarda qo‘llanishi va ifodalanishini kuzatishimiz mumkin. Bizning holatda bu aynan nemis va o‘zbek tillaridagi modallik kategoriyasining qiyosiy tahlilida namoyon bo‘ladi.
|
