Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

5.7.Qoplama cho‘ntakka ishlov berish
Oddiv qoplam a c h o ‘ntak. C h o ‘ntak yuqori qismi 0,5-0,7 sm 
ichkariga bukiladi va baxyaqator yuritiladi. So'ngra yuqori qismi 
belgilangan chok haqi kengligida (2,5-3,0 sm) o ‘ng tom oniga qaratib 
bukiladi va burchaklari ag‘darm a chok bilan tikiladi. (47-rasm ,a).

---

47-rasm
Agar c h o ‘ntakning yuqori qismi adip q o ‘yib ishlangan bo'lsa, unga 
o ‘ngini o ‘ngiga qaratib adip qo'yiladi, yuqori va yon chetlari 0,5-0,7 
sm kenglikda ag‘darm a chok bilan tikiladi. Hosil b o ‘lgan burchaklami 
o ‘ngiga ag'darib dazmollash bilan bir vaqtda cho‘ntak chetlari bukib 
dazmollanadi. C ho‘ntakni asosiy detal ustiga belgi chiziq bo‘ylab qo'yib, 
bukilgan ziydan 0,1-0,5 sm masofada bostirib tikiladi. (47-rasm, b). 
To‘g‘ri to ‘rtburchak shaklidagi cho‘ntaklarda pastki burchaklardagi ishlov 
haqi b o ‘yicha 0,5 sm chok haqi qoldirib, ortiqchasi qirqib tashlanadi va 
biriktirib tikiladi. Choklar yorib dazm ollanadi, ch o ‘ntak burchaklari 
o ‘ngiga ag‘darilib, uni asosiy detalga ulanadi (48-rasm).

---

Q oplam a ch o 'n ta k n in g yuqori qismi listochkali b o ls a (49 rasm), 
ch o 'n takn in g yuqori qirqimiga listochkaning o ‘ngini c h o ‘ntak teskari 
tom oniga qaratib q o ‘yiladi. Ikkala detal biriktirib tikiladi. Listochka 
detal o ‘ngiga aylantirib o ‘tkaziladi. Listochka detalidan 0 ,1 -0 ,2 sm 
kenglikda kant hosil qilib, ch o ‘ntak yuqori tom oni bukib dazmollanadi. 
Listochkaning ikkinchi ochiq qirqimi tom oni baxyaqator kengligidan 
0,5-0,7 sm ortiqroq qilib teskari tom oniga bukiladi va c h o ‘ntakka 
m odel b o ‘yicha baxyaqator kengligida bostirib tikiladi.
Yuqori tom oniga m ag‘iz qo'yilgan qoplam a c h o ‘ntakni tikishda 
(50-rasm ) m ag‘izni un in g o 'n g in i tashqariga qaratib ikki bukib 
d azm o llanad i. K eyin m ag‘izni asosiy detal o ‘ngiga 0 ,5 -0 ,7 sm 
kenglikdagi ch ok bilan biriktirib tikiladi. M ag‘iz detal teskarisiga 
aylantirib o ‘tkaziladi. M ag‘izdan m odelda ko'rsatilgan kenglikda kant 
hosil qilib, m ag‘iz ulangan cho kdan 0,1-0,2 sm oraliqda baxyaqator 
yuritib, mag‘izning ikkinchi uchi ham tikib ketiladi. Q oplam a c h o ‘ntak 
atrofida bezak kant q o ‘yib tikishda (51-rasm ), gazlam a parchasini 
uning
51-rasm
o ‘ngini tashqariga qaratib uzunasiga ikki bukib dazmollanadi. Bezak 
kantning c h o ‘ntak yuqori tom oniga to ‘g ‘ri keladigan qirqimini teskari 
tom onga 0,5-0,7 sm bukib dazm ollanadi yoki burchaklari ag‘darm a 
chok bilan tikib olinadi. Bezak kantni qirqim ini c h o ‘ntak qirqimiga 
to ‘g ‘rilab, bukilgan ziydan tayyor kant kengligida biriktirib tikiladi.
52-rasm

---

Kant ulangan cho k tekislab dazm ollanadi va c h o ‘n tak asosiy detaiga 
bostirib tikiladi.
‘ Qoplama cho‘ntak atrofiga qo‘yma burm a yoki to ‘r qo‘yib tikiladigan 
Ьо
‘Isa (52-rasm ), bezak detallarda b u rm a hosil qilib olinadi. Keyin 
fb*r yoki q o ‘ym a burm a biriktirm a ch o k bilan qoplam a c h o ‘ntakka 
tilanadi. Tayyor c h o ‘ntak asosiy detalga bostirib tikiladi.
Q oplam a c h o ‘ntak atrofi h am m ag‘iz cho k bilan ham ishlangan 
6 o ‘lishi m um kin.
r
Buning u ch u n c h o ‘ntakning yon to m o n lari va pastki qism i b ir 
to m o n i ochiq qirqim li m ag‘iz ch o k bilan ishlov beriladi, so‘ngra 
asosiy detalga bostirib tikib biriktiriladi. (53-rasm ).
>:T 
;i\
•Ц * ; 
: i