Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

53-rasm 
54-rasm 
55-rasm
Q o p lam a c h o ‘n tak q o ‘sh im ch a qatlam li b o ‘lsa, u ning yuqori 
tom ondagi buklanadigan chizig‘i q o ‘sh im cha qatlam ning qirqimiga 
to ‘g ‘rilanib, bu chiziqdan yuqoridagi qism i q o ‘shim cha qatlam ustiga 
chiqarib q o ‘yiladi. C h o ‘ntakning yuqori cheti 0,5-0,7 sm bukib, 
q o ‘shim cha qatlam ga bostirib tikiladi (54-rasm ). C h o ‘ntakning bukish 
haqi qo‘shim cha qatlam bilan biiga ch o ‘ntakning o ‘ng tom oniga bukib, 
yon chetlari 0,7 sm kenglikda ag‘darm a ch o k bilan tikiladi. Bukish 
haqi o ‘ngiga ag‘darilib, burchaklarini to ‘g ‘rilab dazm ollanadi, ayni 
vaqtda c h o ‘ntakning pastki va yon chetlari bukib dazm ollanadi. 
C h o ‘ntak asosiy detal ustiga q o ‘yib bostirib tikiladi.
Fason b o ‘yicha qoplam a c h o ‘ntaklar yaxlit bichilgan qaytarm a 
qopqoqli bo'lishi ham m um kin. Bu c h o ‘ntaklam ing qaytarm a qopqoq 
qismi o'ngiga ostki qopqoqning o ‘ngi qaratib q o ‘yiladi va ostki qopqoq
:.X -

---

b o ‘yicha tom onlari ag‘darm a ch o k bilan tikiladi, burchaklardagi chok 
haqining ortiqcha qismi qirqib tashlanadi va qopqoq qismi o ‘ngiga 
ag'dariladi. Ostki qopqoqning ochiq qirqimli tom oni ichkarisiga qaratib 
0,5-0,7 sm bukib tikiladi yoki maxsus m ashinada y o ‘rm alanadi, va 
ch o ‘ntakka bostirib tikiladi. So‘ngra ch o ‘ntakning yon tom onlari oddiy 
qoplam a cho‘ntak kabi ishlanadi va asosiy detalga biriktiriladi, biriktirish 
choki qaytarm a qopqoq qism ining bukiladigan chizig‘igacha davom
etadi. Qaytarma qopqoq cho‘ntakning o ‘ng tomoniga qaratib belgilangan 
chiziq b o ‘yicha bukiladi va dazm ollanadi (55-rasm ).
5.8.Bortlarga ishlov berish
Bort kiyim ning k o ‘p m eh n at ta lab qiladigan va m a ’suliyatli 
qism idir.
K iyim larni tikishda bo rtlar tikishining usul va variantlari k o ‘p. 
U lar kiyim m odeliga, tikiladigan gazlam a turiga qarab bir-biridan 
farq qiladi.
Y axlit a d ip li b o rt tik ish u c h u n avval b o rt a d ip ig a b u k ish
chizig‘igacha 
q otirm a m aterial yopishtiriladi va ad ip n in g ochiq 
q irq im li to m o n i m a x su s m a s h in a d a y o ‘rm a la b tik ila d i. A di p 
belgilangan chiziq b o ‘yicha o ‘ngini ichkariga qilib bukiladi. Y uqori 
qism i kertim gacha biriktirb tikiladi, ch o k haqi 0 ,5 -0,7 sm.
Pastki qism i belgilangan ch o k haqi tashlab ad ip n in g chetigacha 
tikiladi va b o rt o ‘ngiga ag‘dariladi, kiyim ning etak qism i yashirin 
ch o k bilan tikib q o ‘yiladi (56-rasm ).

---

U la m a a d ip n i tikishdan a w a l unga q o tirm a m aterial (flizelin) 
yopishtirib olinadi, so‘ngra asosiy detal bilan a d ip o ‘ngini o ‘ngiga 
qaratib, qirqim lari to £g ‘rilanadi, yoqa o ‘m izidagi kertim dan boshlab 
biriktirib tikiladi, pastki qism idan 2-3 sm chok haqi (m odel bo'yicha) 
tashlab a d ip chetigacha ch o k b erilad i (57 rasm ).
Plankali bortlar oldi taqilm ali ko ‘ylaklar, bluzka va xalatlarda, 
bolalar kiyim larida ko‘plab ishlatiladi.
Plankaga aw a l flizelin yopishtirib olinadi, so ‘ngra uning o'ngini 
kiyimning teskarisiga qaratib q o ‘yiladi va 0,5-0,7 sm chok haqi bilan 
biriktirib tikiladi, planka kiyimning o ‘ng tom oniga ag‘dariladi, planka 
to m o n d an 0,1-0,2 sm kant hosil qilib dazm ollanadi. Plankaning 
o ch iq q irq im li to m o n i ic h k arig a q a ra tib 0 ,5 -0 ,7 sm buk ilad i, 
dazm ollanadi yoki k o ‘klab q o ‘yiladi. Plankaning bukilgan ziydan 
0,1-0,2 sm m asofada baxyaqator yuritiladi. M odel b o ‘yicha ko‘zda 
tutilgan b o ‘lsa plankaning ikkinchi to m o n id an h am xuddi shunday 
baxyaqator yuritiladi (58-rasm ).
Plankani to ‘rli, q o ‘ym a burm ali yoki kantli bezak bilan tikish 
m um kin. Bunday planka ham a w a l xuddi oddiy planka kabi kiyimga 
biriktiriladi.
Ikkinchi qirqim iga tikishga tayyor qilib olingan bezak detali 0,5- 
0,7 sm chok haqi bilan biriktiriladi, ch ok haqi plankaning teskari

---

tom oniga qaratib bukiladi, bezak detal to ‘g ‘rilanadi va plankaning 
bukilgan ziydan 0 ,1-0,2 sm m asofada baxyaqator yuritilib, planka 
asosiy detalga bostirib tikiladi. (59-rasm ).