Nizomiy nomli toshkent daylat pedagogika universiteti o z- o zini boshqaruv tashkilotlarida jismoniy

16.2. Mark^tingning as^siy tamоyillari va vazifalari. Mark^tmg turlari
Sport 
marketinga 
faoliyatida 
asosan 
quyidagi 
tamoyillar 
va 
vazifalar(funk^iyalar) amalga oshiriladi:
1.Amaliy natijalarning so’ngga yutug’iga qaratilishi;
2.Uzoq muddat davomida natijalarga erishishga qaratish;
3.Bozor muvozanatlari talablariga strategik va taktik jihatdan moslashishda 
o’zaro hamkorlik va aloqadorlikni oshirish.
Marketingning an’anaviy funk^iyalari (vazifalari):
1. Atrof-muxit va bozor tadqiqotining taxlili.
2.Talabgorlarni (xaridorlar) tahlil qilish.
Mahsulotlarni rejalashtirish.
4.Bor mahsulotlarni tahlillash.
5.Harakatlarni (mollarni o’tkazish-sotish) yuritishni rejalash.
6.Narx-navoni (baxr) rejalashtirish.
7. Ijtimoiy mas’uliyat, uni boshqarishni ta’minlash va hokazolar.
Qayd etilgan maqsadlar va vazifalarni O’zbekistonda amalga oshirilayotgan 
bozor iqtisodiyoti munosabatlari. Tijorat va tadbirkordlik sohasidagi faoliyatiga 
qiyoslash, ularni muhit-sharoitga qarab tahlil qilish hamda qo’llash yo’llarini 
o’rganish zarur bo’ladi. SHular asosida futbol, kurash, tennis, sharqona yakka 
qarashlar hamla boshqa sport turlari bo’yicha sport yutublari, komandalarda 
marketing faoliyatlarini ^akllantirish zarur bo’ladi. Bunda albatta, teleradio, 
matbuot va sport inshootla-rida reklama usullaridan keng foydalanishga to’g’ri 
keladi.
CHet mamlakatlarda faoliyat ko’rsatayotgan sport marketingida sport mollari 
(buyumlar) - tovarlar, xizmat qilish, tashkilotlar, shaxslar, hududlar (territoriya) va 
g’oyalar kabi turlarga bo’linadi. M a’lumki, ularning negizida ishlab chiqarilgan 
sport jihozlari, buyumlari, asbob-uskunalar hamda ularni bozor talablari asosida 
o’tkazish (sotish) tushunchalari yotadi. SHuningdek, ishlab chiqarish, o’tkazish va 
ular bilan bog’liq bo’lgan xizmatlar ham e’tiborda bo’ladi.
Sport marketinga faoliyatini yuritishda aloqador-xaridor tashkilotlar, 
jamiyatlar, shaxslar bilan ishlash, ayniqsa, sport mollariga ehtiyoj sezgan hududlar 
bilan ishlash avvaldan qo’yilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda qo’l 
keladi.
SHuni ham e’tirof etish kerakki, sport mollarini ishlab chiqarish industriyasi 
eng muhim ahamiyat kasb etadi. M a’lumotlarga qaraganda, 1989 yilda 
YAponiyada ishlab chiqarilgan tovarlar bozorda 1596 mlrd. ien bilan baholangan. 
Ularning taxmin qilishicha (prognoz), 2000 yilda bu rakam 3970 mlrd. ienni 
tashkil qilishi lozim edi.
Sportchilarni oziq-ovqat bilan ta’minlash masalalari sport marketingining 
muhim tarmog’i sifatida mavjuddir. Turli xil yirik sport musobaqalarini tashkil 
qilishda avvalo qatnashchilar uchun oziq-ovqat, turli-tuman ichimliklar sonini 
ko’paytirish marketing faoliya-tining asosiy vazifasi hisoblanadi. SHu o’rinda
114

---

Germaniya misolida ba’zi bir dalillarni keltirish maqsadga muvofiqadir. 
Mamlakatda 34 million kishi jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullangani holda, 
ularning 4,4 millioni bevosita sportchilarni tashkil etadi, qolganlari esa 
sogTomlashtirish tadbirlarida bevosita ishtirok etadi. Aniq bozorning sportchilar 
ozuqasida 4,6 million sportchi ishtirok etadi. Ularning taxminicha, bozor narxi 
1990-1995 yilda 20 foizni, sportchilar ichimligi-ning hajmi 40 foizni, ya’ni ular 
1995 yilda 120 million markani tashkil etgan ekan.
Sportda tijorat va tijorg1 boTmagan marketing mavjud. Buni quyidagi jadvalda 
kurish mumkin.
Sport sohasida tijorat va tijorat boTmagai marketingning asosiy farklaridan 
xususiyatlari__________________________________________________________
Tijorat yo’li bilan
Tijoratsiz yo’l bilan
- sport buyumlari, rejaladi xizmat, 
shaxslar, xududlar va g’oyalar bilan 
aloqadorlik.
- sport 
buyumlarining 
hajmi 
xizmat, daromadlar.
- talabgorlik 
mablag’i 
(sport 
buyumlarini xarid qilish, abonementlar, 
musobaqalarda chipta va hokazolar).
- aholi ehtiyoji asosida daromadlar 
olish (buyumlar musobaqasi).
- sport ishqibozlari mavjudligi.
- davlat 
va 
jamoat 
sport 
tashkilotlari, hududlari goyalar hamda 
bepul xizmat qilish orqali.
- moliyaviy 
harajat 
belgi- 
lanmagan 
(aholinin salomatligini 
ko’tarish va hokazolar).
- dota^iyalar (davlat, homiylar va 
xokazolar).
- iqtisodiy jihatdan 
foy 
dasiz 
faoliyatlar 
(yoshlar, 
nogironlar 
va 
hokazolar).
sport ishqibozlari va homiylar 
mavjudligi.