Nizomiy nomli toshkent daylat pedagogika universiteti o z- o zini boshqaruv tashkilotlarida jismoniy

16.3. Jismoniy tarbiya va sport harakatnga marketingning kirib kelishi
Mavjud adabiyotlarni tahlil qilish yo’li bilan sport marketingining vujudga 
kelishi va uning taraqqiyoti quyidagicha bayon etiladi. YA’ni XIX asrning ikkinchi 
yarimida Evropada sport turlari bo’yicha xalqaro sport musobakalarining tashkil 
etilishi, sport federa^iyalarining ta’sis qilinishi, aynisa, 1 Olimpiya o’yinlarining 
o’tkazilishi (1896) va boshqa turli faoliyatlar sport buyumlari, asbob-uskunalarini 
ishlab chiqarish, ularnp sotish, ko’rikka qo’yish (ko’rgazma), musobaqa 
tomoshabinlariga turli-tuman buyumlar, oziq-ovqat, ichimlik va xizmat faoliyatlari 
yuzaga kelgan. SHu tariqa sport marketingi jahonga tarqalgan. Keyinchalik buni 
sport marketingi sifatida tan olib, uni takomillashtirish yoTlari kengaytirilgan.
Bunday faoliyatlarni amalga oshirishda mutaxassislarning ba’zi bir fikr- 
mulohazalarini bilish zarur bo’dadi, ya’ni:
Xalqaro amaliyotda marketing faoliyatini tashkil qilishning ikki asosiy modeli 
mavjud - amerikacha va fran^uzcha.
1. Amerikacha modelb - notijorat tashkilotlarga ko’p jihatdan shaxsiy, 
korporativ va davlat moliyaviy mablagTarini yo’naltirishdan iborat. Bu variantda 
marketing ob’ekti - homiylar, fond va davlat organlari hisoblanadi.
Amerikalik 
mutaxassislarning 
fikricha, 
«Sport 
marketinga» 
atamasi 
«sportdagi homiylikdir».
2. 
Franquzcha modelb - madaniyat sohasidagi marketing amerikacha
115

---

modelga qarama-qarshi bo’lib, asosiy e’tibor homiylarni javob qilishga emas, balki 
tomoshabinlar talabini qondirishga qaratilgan.
Franquz sport marketologlari E.Ledo va D. Merlarning tasdiqlashicha, 
marketing-ishlab 
chiqaruvchi 
tashkilotning 
xaridorga 
(potrebitelb) 
o’z 
mahsulotlarini etkazib berishi demakdir.
Aslida sport marketologi V.Froyyor sport marketingiga «Tadbirkorlikdagi 
uslub, g’oya va falsafa, shuningdek, bir qarorga kelishdir», - deb ta’rif beradi.
M a’lum bo’ldiki, marketing o’z mazmuni, shakli va faoliyati bilan ijtimoiy- 
iqtisodiy taraqqiyot, talabgorlik, ehtiyoj va boshqa sohalar bilan birgalikda vujudga 
kelgan hamda tabiiy ravishda taraqqiy etadigan bozor munosabatlarining muhim 
bir turidir.
O’zbekiston sharoitida sport buyumlari va jihozlari-ni ishlab chiqarish 
ma’lum darajada yo’lga quyilgan. Ular katta bozor, ayniqsa, xalqaro miqyosga 
chiqqan emas. CHunki ularni sotuvga chiqarish, reklama qilish, talabgorlarni 
topish, rejalashtirish kabi faoliyatlarda tajriba ortgirishni davr taqozo etmoqda. 
Qolaversa, horijdan tijorat yo’li bilan keltirilayotgan sport buyumlari, jihozlar 
aholining, ayniqsa, o’quvchi-yoshlar, sportchilarning ularga bo’lgan talab hamda 
ehtiyojlarini oshir-moqda.