Nókis – 2023 Ósimlikler sistematikasi analizi hám latinsha (nomenklatura) atlarin oqıw qaǵiydalari

Qizil tasma, qus tili (P. aviculare) paqalı jer bawırlap , geyde tik ósetuǵın, gúlleri aq, mayda, japıraq qoltiǵinan shıǵatuǵın, atalıǵı 5, ǵozashası máyek tárizli ot. Barlıq jerde, ásirese az suw jerlerde, jol shetleri, taslandıq maydanshalarda ósedi. Suw burıshı, suw qálempiri (P. hydropirer) paqalı tik, tegis, qızǵısh, bir jıllıq ot. Ízǵar jerlerde, bulaqlar hám taw salmaları boyında, batpaqlıq payda bolǵan jerlerde ósedi. Japraǵında ashshı dámi bar, dárilik ósimlik. Ashlawshı toron (P. coriarium) qalın, bálent boyli kóp jıllıq ot. Topgúli iri, gúli aq. Onıń tamırında 20% ge shekem tannidler bolıp, terini qayta islew sanaatında isletiledi.
Tamır dári - P. amphibium. Kóp jıllıq tamır paqalı ót ósimlik. Tamır paqalda 18 %, japıraqlarında 10 % ge shekem dubil zatı boladı, meditsinada odan dári alınadı.
Tamır dári (P. amphibium), suw qálempiri (P. hydropiper), qızıltasma (P. aviculare), ashlawshı toron (P. coriarum) ler medicinada keń qollanıladı. Olardan alınǵan zatlar túrli kesellikler qatarı qan toqtatıwda isletiledi.
Qus tili, qizil tasma – P. aviculare. Bir jilliq ót-ósimlik, paqalı yarim jatıp ósedi. Bu ósimlik hámme jerde bar, mallar hám qusqa beriledi, medicinada odan qan toqtatuǵın dári alınadı.
Ashlawshı toron P. cariarium. Boyi 60—150 sm. Tamırı juwan, odan bir neshe paqal shıǵadı. Japıraq perdesi qaralaw qonır, 20 -25 mm. Top gúli iri, kúshli shaqlanǵan ruvak, uzınlıǵı 35 sm ge shekem iyun, avgust aylarında gúllep tuqımlaydı. Taw zonasındaǵı taslaqlı yamasa joqarı ıǵallıqdaǵı jumsaq topraqlı jerlerde ósedi. Toron tamırınan 20 % ge shekem áhmiyetli ashlawshı element alınadı. Tarannıń Ózbekstanda kelintil toroni (P.persicaria) qamshıgúl tarani (P. orientale) шовулбарг (P. lapatifolium) sıyaqlı túrleri keń tarqalǵan.
Atqulaq-Rumex tuwısnıń Orta Aziya tawlarında 23 túri tarqalǵan bolıp, olardıń kópshilik bólimi kóp jıllıq ot ósimlik. Atqulaq tamırında 18% ge shekem teri ashlaw sanaatında keń qollanilatuǵın ashlawshı tannid zatı bar. Onıń mayda japraqlı atqulaq (R. crispus), túynekli atqulaq-(R. conglomeratus), qaltashalı atqulaq-(R. Halaczii), Surya atqulaǵı (R. syriacus) hám basqa túrleri tarqalǵan. Rovoch (Rheum) tuwısınıń 12 túri Orta Aziyada tarqalǵan. Bul ádewir ulken tamırlı iri ósimlik. Japıraqları úlken gúl qorǵanı 6 hám 9 atalıqtan qáliplesken. Ózbekstanda rovoch túrleri dárilik, ashlawshı, buyokbop hám palız eginleri usimligi retinde paydalanıladı. Maksimovich rovochi (Rh. maximowiczii) dıń biyikiligi 40— 100 sm, paqal daral, tubi zang tárizli qonır, japıraq qini menen oralǵan. Boyı 40—85 sm keletuǵın iri miywe úlken japraqlı rovoch (Rh. macroarpum ) hám paqal túbınen shaqlanǵan, ókpe keselilik paqali biyikligi 50- 100 sm júrek tárizli rovoch (Rh. cardatum ) keń tarqalǵan.
Polygonum aviculare o’simligi tarqalgan areal.