Nodirbek habibullayev

16. SAJ’ (qofiyali nasr deb ham ataladi) arabcha -« hamohang» degan ma’noni ifodalaydi.

Badiiy matnda ishlatilgan ayrim gap bo‘laklarining yo vaznda, yo qofiyada yohud har ikkalasida moslashuvi. Bu usul asosan nasriy parchadagi so‘zlarning ohangdosh, qofiyadosh bo‘lib kelishidan hosil qilinadi.Qo’shma gap tarkibidagi sodda gaplarning oxirgi so’zlarida ohangdoshlik(bir xil tovush bilan tugasa) kuzatilsa –Saj’ bo’ladi. Saj’ asosan xalq dostonlarida uchraydi. M: ...Go‘ro‘g‘lining zo‘r deb ta’rifi ketgan, qilichining ishlovi yetgan, zarbasi toshdan o‘tgan, tekkan omon qolmasin deb zaharning suvin yalatgan... …“Podsho va sheriklari bularning ahvolini ko’rib, rangi o’chib, qoni qochib, iyaklari qaltirab, ko’zlari yaltirab qolibdi”.(Susambil) …“Burungi o’tgan zamonda, eli-yurti omonda, Buxoroday tumanda,Taka-Yovmit deganda,Yovmit elida, Chambilning belida, Go’ro’g’libek davrini surib, dushmanning dodini berib o’tdi”.(“Ravshan”) …“Zulm rishtasini uzguvchi va avqof buzguvchi va ziroat kasratida sa’y ko’rguzguvchi”.(Mahbub ul-qulub”.) …Yurakda dard-u g'am qat-qatki, menda qolmadi toqat, Agar bir zarrasin desam bul vaqt, ishqi bayon o'rtar.

17.RUJU (istidrok) - arabcha “qaytish “ma’nosini bildiradi.

She’riyatda oldingi misra yoki baytda ifodalagan fikri keyingi misra yoki baytda unga qaraganda kuchliroq ifodalanadi. Rujuda lirik qahramon ma’shuqa go‘zaligi yoki boshqa biror sabab tufayli hushini yo‘qatar holatga tushadi va shu holatida fikr aytib qo‘yib, keyin, hushiga kelgach, “aslida mana bundoq edi” tarzida “gapni to‘g‘irlab oladi”. Mumtoz she’riyatimizda ruju usuli ayniqsa tashbeh qo’llangan misralarda ko’proq uchraydi.

Kishiga o‘xshamas go‘yo paridur,