Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

 
 
 
 

---

41 
10-LABORATORIYA ISHI 
Kimyoviy reaksiya tezligi. Reaksiya tezligining konsentratsiyaga, temperaturaga, katalizatorga 
bog‘liqligi. Avtokataliz. 
 
Ishdan maqsad: Kimyoviy reaksiya tezligiga reaksiyaga kirishuvchi moddalar 
konsentrasiyasini ta’sirini o’rganish.
Kerakli reaktiv va asboblar: Sulfat kislota eritmasi, natriy tiosulfat,distillangan suv; 3ta 
probirka,o’lchov silindri,analitik tarozi,3ta stakan,aralashtirgich tayoqchasi va sekundomer. 
Ishning mazmuni: Kimyoviy reaktsiyalar tezligi kimyoviy kinetika bo’limida o’rganiladi. 
Reaktsiyaga kirishaytgan moddalarning kontsentratsiyasi qancha yuqori bo’lsa, 
molekulalarning o’zaro to’qnashish soni ham shuncha ko’p bo’ladi. to’qnashganda har qanday 
molekulalar ham o’zaro ta‘sir etavermay, balki «aktiv» energiyaga ega bo’lgan molekulalargina 
o’zaro ta‘sir etadi. 
Massalar ta‘siri qonuni quyidagicha ta‘riflanadi: Kimyoviy reaktsiya tezligi reaktsiyaga 
kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyalari ko’paytmasiga to’g’ri proportsionaldir. 
Agar reaktsiyada qattiq moddalar ishtirok etsa, reaktsiya tezligini hisoblashda faqat gaz 
holatidagi va erigan moddalarnigina kontsentratsiyasi olinadi. Qattiq moddalar reaktsiyaga faqat 
yuzasi bilan ishtirok etadi, shu sababli qattiq moddaning maydalanish darajasi ham kimyoviy 
reaktsiya tezligiga ta‘sir etadi: qattiq modda qancha mayda bo’lsa, kimyoviy reaktsiya tezligi 
shuncha yuqori bo’ladi. 
Sulfat kislota bilan natriy tiosulfat o’zaro reaktsiyaga kirishi natijasida oltingugurt ajralib 
chiqib, loyqa hosil qiladi: 
Na
2
S
2
O
3
+ H
2
SO
4
= Na
2
SO
4
+ H
2
O + SO
2
↑ + S↓ 
Reaksiya boshlangandan loyqa hosil bo’lguncha o’tgan vaqt shu reaktsiyaning tezligi 
hisoblanadi.