Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

sinov. 
Reaktivlardan foydalanish va ishlash qoidalari 
Eritmalar va quruq reaktivlar jips berkitilgan shisha tiqin (shliflangan), rezina yoki 
yog‘och probka bilan berkitilgan shisha idishlarda saqlanishi kerak. Reaktiv solingan har bir 
idishga reaktivning nomi, sifati (markasi) va konsentratsiyasi (eritmalar uchun) yozilgan etiketka 
yopishtirib qо‘yilishi kerak. Reaktivlardan foydalanilganda quyidagi qoidalarga rioya qilish 
kerak. 
1.Reaktivlardan keragidan ortiq miqdorda sarflash yaramaydi. Bajariladigan tajriba uchun 
reaktivdan qancha olish kerakligi aytilmagan bо‘lsa, ulardan mumkin qadar kamroq oling. 
2. Ishlatilmay ortib qolgan reaktivni shu reaktiv olingan idishga qaytarib solmang, 
laborant kо‘rsatgan boshqa idishga solib qо‘yish kerak. 
3. Tajriba о‘tkazish uchun reaktivdan kerakli miqdorda olingandan keyin berkitib, о‘z 
joyiga qо‘yish kerak. 
4. Quruq reaktivlarni chinni yoki metall qoshiqchalarda yoxud shpatellar bilan oling. 
Ular har doim toza va quruq bо‘lishi kerak. 
5. Suyuq reaktivni pipetka bilan olsangiz, pipetkani yuvmasdan unda yana boshqa 
idishdan reaktiv olmang. Umumiy foydalanish uchun qо‘yilgan reaktivlarni har kim
о‘zi ishlatayotgan shpatel yoki pipetka bilan olishi yaramaydi. 

---

4 
6. Umumiy foydalanish uchun qо‘yilgan asbob va reaktivlarni о‘z ish
joyingizga olib ketmang, aksincha ularning о‘z joyini о‘zgartirmang, chunki u boshqalar 
uchun ham kerak bо‘ladi. 
Kislota, asos, tuzlar bilan ishlash qoidalari. 
Mashg’ulotning birinchi kunidanoq har bir talaba kimyo laboratoriyasida ishlashning
xavfsizlik texnikasi qoidalari bilan tanishib chiqishlari zarur va 
laboratoriyadagi texnika xavfsizligi jurnalida bu narsa qayd qilinishi lozim. 
Har bir talaba, pala-partish ishlash, e’tiborsizlik, asboblarni, moddalarning xossalarini
va xavfsizlik texnikasi qoidalarini yaxshi bilmasligi baxtsiz xodisalarga sabab bо‘lishi 
mumkinligini chuqur anglab olishlari lozim.
Har bir ishni bajarishdan oldin, ishni bajarilishi bilan yaxshilab tanishib olish va
о‘qituvchidan ayni ishni bajarishning xavfsizlik texnikasiga oid ko’rsatma olishi lozim. 
Laboratoriyada ishlayotganda quyidagi extiyot choralariga rioya qilish zarur: 
1. Zaharli va qо‘lansa hidli moddalar bilan qilinadigan tajribalarning hammasini mо‘rili 
shkafda о‘tkazing.
2. Ajralib chiqayotgan gazni idishga yaqin engashib hidlamang. Gazni hidlash zarur 
bо‘lsa, ehtiyot bо‘lib, havoni qо‘lingiz bilan idish og‘zidan о‘zingiz tomon yelpib ma’lum 
masofada hidlang. 
3. Konsentrlangan kislotalarni, ayniqsa sulfat kislotani suv bilan suyultirishda suvni 
kislotaga qо‘ymay, kislotani suvga jildiratib aralashtirib turib qо‘yish kerak. 
4. Reaktivlarni quyishda ularni о‘zingizga yoki kiyimingizga sachramasligi uchun hech 
vaqt idishning tepasiga engashmang. 
5. Suyuqlikni qizdirayotganda probirka og’zini о‘zingizdan va yaqin turgan kishilardan 
chetga qaratib tuting. 
6. Suyuqlikni qizdirayotganda idish ustiga engashib qaramang, chunki suyuqlik 
qaynaganda sachrashi mumkin. 
7. Ishlaganda reaktivlarning (ayniqsa kislota va ishqorlarning) yuzga, qо‘l va ust-boshga 
tegmasligini doimo kuzatib boring. Yuzingizga yoki qо‘lingizga suyuqlik sachrasa, suv bilan 
darhol yuvib tashlang. Kuchli kislota sachrasa, avval kо‘p miqdor suv bilan, sо‘ngra esa ichimlik 
sodaning suyultirilgan eritmasi bilan yuving. Teriga ishqor sachraganda uni suv bilan to silliqlik 
yо‘qolguncha yuvish kerak.
8. Oson о‘t oluvchi, uchuvchan moddalar bilan qilinadigan tajribalarni о‘tdan uzoqroqda 
va imkoni boricha mо‘rili shkafda о‘tkazish lozim. 
9. Benzin, spirt, efir о‘t olib ketsa, alanga ustiga qum sepib о‘chiring. Issiq asbob yoki 
idish stoldagi maxsus "taglik" ustiga qо‘yilishi lozim: 

---

5 
10. Biror yeringiz gaz gorelkasi alangasidan yoki qizdirilgan narsalardan kuyib qolsa, 
kuygan joyingizga kaliy permanganatning kuchli eritmasi bilan, kuygan joy to qо‘ngir rangga 
kelguncha hо‘llanadi yoki kuyganda ishlatiladigan suyuqlik (aptechkadan olinadi) bilan 
hо‘llangan paxta kuygan joyga qо‘yiladi. 
11. Zaharlanib qolganda va qattiq kuyganda darhol vrachga murojaat qilinadi. 
12. Mashg’ulot dasturida kо‘rsatilmagan tajribalarni о‘tkazish qat’iyan ta’qiqlanadi. 
13. Laboratoriyadan ketayotganingizda о‘z ish joyingizni tartibga keltiring, gaz 
gorelkalarini, 
vodoprovod 
jumraklarining 
ochiq-yopiqligini, 
elektr 
asboblarining 
о‘chirilganligini tekshirib kо‘ring.