"Noosfera: geosiyosat va mafkura" tahsili "Milliy oyaning falsafiy masalalari"

Kalit so 'zlar. yadroviy raketa qurollari, tiyib turish, taktika, strategiya, 
instinkt, universal mafkuraviy tizimlar, biosotsial, psixofiziologik, 
103 

---

antropogenez, stress, tahlikali muhit, odam tabiati, intellektual (aqliy) 
salohiyat, demokratik tartiblar, ta'sirli mafkura, hasadg ylik, yangi 
texnologiya, madaniy-ma'rifiy tadbirlar. 
Takrorlash uchun savollar 
1. Olamimiz "Sovuq urush" tugagach, nega yanada m rt b lib qoldi? 
2. XXI asr madaniyatlar yoki diniy t qnashuvlar asri b ladimi? 
3. Urushlar odamzotning biosotsial mohiyatidan keiib chiqadimi? 
4. Nega odamzot z gomeostazisi (turi)ni loaqal hayvonlardek 
qadrlamaydi? 
5. Odam - odam uchun oliy qadriyat degan ruhni singdirish uchun nima 
qilish kerak? 
6. Odamzotning tafakkur tarzida urushlarga, janjallarga moyillik ruhi 
rivojlanishi nimaga bo iiq? 
7. Hozirgi dunyomizda dushman obrazini yaratishning qanday y llari, 
usullari, vositalari bor? 
8. Urushlarsiz zamonlar kelishi mumkinmi? 
9. Nega diniy y l bilan tinchlikni barqaror etish mumkin emas? 
10. Aql-zakovatli kishilar nimani orzu qilganlar? 
JAHON SIYOSAT MAYDONIDA MARKAZIY OSIYO 
Millly mustaqillik va mintaqaviy xavfsizlik masalasi. Markaziy Osiyo 
davlatlari Ovr po va Osiyo mamlakatlari orali ida joylashgan b lib, 
xalqaro maydonlarda juda k p davlatlar, ayniqsa yirik davlatlar bu 
mintaqaga alohida ahamiyat bilan giosiyosat belgilaydilar. z 
mustaqilligini q Iga kiritgan mintaqa davlatlari ularning olib borayotgan 
siyosatlarini hisobga oladi. Albatta, mustaqilliklarini mustahkamlash 
maqsadlaridan kelib chiqib, geosiyosat belgilashlari tabiiy holdir. 
Odamzot z gomeostazisini saqlab qolish uchun birlashadi va shu 
jarayonda yashash uchun kurash olib borib, farovonlik va xavf-xatarsiz 
yashashga intiladi. 
Tadqiqotlardan ma'lum boiishicha, jahonda 8 mingta til va undan 
ham k proq lisoniy lahjalar bor. Hatto 200-300 kishidan iborat etnoslar 
ham borki, ularning tili, tarixan tarkib topgan madaniyati, urf-
104 

---

odatlarining y qotilishiga umumbashariy ma'naviy mahrumlik sifatida 
yondashish lozim. 
Shu nuqtai nazardan qaraganda, har bir etnos, xalq, millatning 
mustaqilligi bu umuminsoniy ma'naviy madaniyatni saqlab qolisfa, shu 
bilan birga tenglar ichida teng yashashga tabiiy ehtiyoj sifatida qaralmo i 
lozim. Noosfera davrida milliy munosabatlarga mana shunday yondashuv 
jahon hamjamiyatining barqaror rivojlanishi uchun kafolat b lishi 
mumkin. 
Markaziy Osiyo xalqlari 1991-yiIda mustaqillikka erishdilar. Ammo 
bungacha lkada milliy mustaqillik uchun juda jiddiy kurashlar, qurolli 
qarshilik k rsatishlar b lgani, vatanparvar, millatparvarlarning qonlari 
daryo b lib oqqaniga tarix shohid. Shu nuqtai nazardan qaraganda, 
mustaqillik Markaziy Osiyo xalqlari uchun juda qimmatga tushgan. 
Binobarin, uni saqlab qolish. mintaqada barqaror tinchiik va xavfsizlik 
uchun kurashga hissa q shish har bir fuqaroning muqaddas burchidir. 
Maiumki, sobiq ittifoq qulagach, Markaziy'Osiyoda ziga xos 
geosiyosiy b shliq paydo b ldi. Shu paytlarda AQSh, Rossiya, Ovr po 
davlatlarining bu mintaqaga nisbatan aniq siyosiy doktrinasi y q edi. 
Natijada bu mintaqada Turkiya, Eron, Xitoy kabi davlatlarning ta'siri 
kuchayib bordi. Arab-musulmon olamidagi rasmiy va norasmiy 
tashkilotlarning oyaviy ta'sir tkazish y lidagi sa'y-harakatlari ham 
beiz qolmayotgan edi. Ayaiqsa, XX asr 80-yillarining rtalaridan 
musulmonchilikni tar ib qiluvchi ra batchilar islom aqidaparastligi 
oyalarini avom xalq orasida keng yoyishga kirishdilar. Ular Tojikistonda 
m a i u m darajada z maqsadlariga erishib, u yerda Islom davlatini 
rnatish siyosiy harakatini vujudga keltirish uchun fuqarolar urushini 
boshlash imkoniyatiga ega b ldilar. Xalqaro xavfsizlikning qat'iy 
tuzilmasi shakllanmaganligi sababli, mintaqada sobiq sovet davrida yetilib 
qolgan ziddiyatlar zining qarama-qarshi tomoniga o ib ketishi uchun 
shu tariqa sharoit vujudga keladi. Far ona va shdagi xunrezliklar 
shundan dalolat berardi. Chunki bolsheviklar bu lka xalqlari orasiga 
raxna solish oson b lishi uchun tarixan o a-inilardek yashashga intilib 
kelgan xalqlarni sun'iy ravishda beshta q irchoq davlatga b lib 
yuborishga muvaffaq b lgandiiar. 
Bu esa hududiy mojarolar chiqarishni osonlashtirib q ygan edi. 
Shunday qilib milliy mustaqillikni mustahkamlash va mintaqaviy 
xavfsizlikni ta'minlash dolzarb masala b lib qoldi. 
105 

---