"Noosfera: geosiyosat va mafkura" tahsili "Milliy oyaning falsafiy masalalari"

Takrorlash uchun savolllar 
1. Davlatlar rtasidagi ziddiyatlar nega zining qarama-qarshi tomoniga 
o ib ketmoqda? 
2. Siyosat bilan mafkura rtasidagi dialektik aloqadorlik qanday namoyon 
b ladi? 
3. Dushman obrazi yaratishda mafkuralarning rni va roli qanday b lgan? 
4. Urush uni tashkil etuvchilar uchun nega zavol b Imoqda? 
5. "Sovuq urush"da nega sobiq ittifoqi boshliq harbiy-siyosiy blok 
ma lubiyatga uchradi? 
6. Xayolatlardan mahrum b lish davri va uning oqibatlari nima? 
7. Tadqiqotchilar arb ma'naviy madaniyati va uning istiqbollari haqida 
nima demoqdalar? 
8. Nega barcha mamlakatlarda milliy oya va mafkuraga b lgan ehtiyoj 
kuchayib bormoqda? 
9. Milliylik va millatchilikka qanday munosabatda b lgan ma'qul? 
IKKl QUTBLI DUNYODAN K P QUTBLI 
YAXLIT DUNYO SARI 
"Sovuq wttsh"xotitnasi natijasi va AQSh davlati geosiyosati. "Sovuq 
urush" davri barham topib, ikki qutbli dunyo rniga k p qutbli dunyo 
vujudga kelgach, paydo b lgan yangi ijtimoiy, siyosiy muhitda yirik 
davlatlarning buyuklikka da'vosi munosabati bilan geosiyosatda jiddiy 
m 

---

zgarishlar sodir boimayapti. Holbuki voqealarning rivoji "sovuq urush" 
davridagi qarashlar, andozalar bilan yangi reallikka yondashish zini-
zi aidashdan boshqa narsa emasligini k rsatdi. Maiumki, sobiq sovet 
daviatini boshqarishga kelgan yosh avlod ichki tizimning yomonligi va 
tashqi siyosat barbod b lib borayotganini angladi. Berlin devorining 
qulashi aslida kommunizm oyasiga b lgan ishonchning barbod 
b lishidan darak berardi. Tarixdan maiumki, barcha imperiyalar tashqi 
kuchlar tazyiqi ostida emas, balki dastavval ichki ahvolning yonionlashib 
borishi tufayli qulagan. 
Ikkinchi jahon urushidan keyin AQSh boshliq arb davlatlari sobiq 
ittifoq boshliq "sotsialistik lager" davlatlariga qarshi "sovuq urush"ni 
boshlashgan boisa, bu urushning tugashi uchun har ikki tomon z 
hissasini q shdi, zero, ular Noosfera davri talablarini mutlaqo eiibordan 
soqit qilgan boisalar-da, ammo yadroviy-kosmik asr voqeligi bilan 
hisoblashishga majbur edilar. Chunki jahon miqyosida yopirilib 
kelayotgan yalpi umumiy planetar xavf-xatar kuchlarni tarafkashlik 
tomonlarga parchalanib ketishni emas, balki birlashish, murosa y li bilan 
yaqinlashuvni taqozo etardi. Masalan, xolera, tif, hatto vabo kabi 
an'anaviy kasalliklarning milliy-davlatchilik chegaralari doirasida zarur 
chora-tadbirlar belgilab, oldini olib qolish mumkin edi. Ammo XX asr 
vabolari OITSni, ayniqsa radiatsiyani, ekologik ifloslanib borish balo-
qazolari milliy chegaralarni bilmas edi. Bu xatarlarning oldini faqat 
davlatlarning birgalikdagi faoliyatlari orqali olish mumkin edi. 
Aslida olimlarning XX asrning 1-choragida yopirilib kelayotgan 
umumplanetar xavfni daf etishga da'vatlariga "sha davrdagi yirik 
davlatlarning siyosatchilari k zlarini k r, quloqlarini kar qilish bilan 
javob qaytarishmaganda, ya'ni Noosfera davri boshlangani va aql-idrokni 
buz unchilik, urushlar tomon burib yuborish rniga undan 
bunyodkorlik maqsadlari yoiida foydalanish strategiyasini birgalikda 
ishlab chiqib, uni amalga oshirishga kirishganlarida, mehnat ahli peshona 
teri bilan t plangan salohiyatdan vayronagarchiliklar uchun emas, balki 
Ona tabiat ifloslanishining oldini olib qolish, ma'naviy~axloqiy buzilishlar 
tufayli odamzotda hayvoniy xirslar rivojlanishi y llarini t sib q yish 
mumkin b lar edi. 
Biroq kech b Isa-da, yirik davlatlarning siyosiy arboblari yopirilib 
kelayotgan umumplanetar xavf-xatar borligini anglab yetdilar. Agar 
shunday b Smaganda, 60-yillar boshida uchinchi jahon urushi boshlanib 
89 

---

ketishi mumkin edi. Ammo mamlakatlar va xalqlar rtasida nvojlamb 
borayotgan tarafkashlik rnini zaro bir-birlariga bogiiqlik mayllari 
egallab borayotgandi. Barcha xalqlarning iqtisodiy, milliy va boshqa 
manfaatlari umumbashariy manfaatlar yaxlit zanjiri bilan chambarchas 
bo lanib ketayotganini anglash qiyin emas edi. Ana shuning uchun ham 
1962-yildagi Karib dengizi krizisi AQSh bilan sobiq ittifoq rahbarlarining 
zaro murosa y lini tutishi bilan hal b ldi va aynan ana shu davrdan 
boshlab avvalo yirik davlatlar va jahon hamjamiyati "sovuq urush" 
yaxshilikka olib kelmasligini anglay boshladilar. Aslida bu tarix 
ildiragining insoniyat urushlarsiz yashash davriga kira boshlaganidan 
darak edi. Biroq oldinda katta sinovlar turganligini k pchilik his 
qilarmikan?