«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

149 
Chunonchi, O‗zbekistonda yo‗l mustaqilligiga erishish maqsadida, Uchquduq-

Janubiy Qoraqalpog‗iston, Toshg‗uzor-Boysun-Qumqo‗rg‗on temir yo‗lari qurilib

ishga tushirildi. 2016-yilda uzunligi 125 km.li Angren-Pop temir yo‗li ishga 
tushirildi. Parij-Shanxay yoki Buyuk Ipak yo‗lini qayta tiklash uchun Angren-Pop
avtomobil 
yo‗li
kengaytirilmoqda, 

respublika

poytaxtidagi 
yo‗llar
magistrallashtirilmoqda. 
Transport to‗rining joylanishida mamlakat hududining katta-kichikligi, tashqi
qiyofasi (konfiguratsiyasi) muhim mazmunga ega. Agar mamlakat yoki rayon 
o‗zidan kattaroq hududning markazida joylashgan bo‗lsa, u holda uning
markaziyligi transport aloqalarida o‗z ifodasini topadi. Jumladan, O‗zbekiston 
Respublikasini olaylik: u shimoli-g‗arbdan janubi-sharqqa uzoq masofada
cho‗zilgan, Markaziy Osiyoning qoq o‗rtasida joylashgan. Demak, O‗zbekiston 
qo‗shni davlatlar bilan aloqa qilishda qulay imkoniyatlarga ega. Ayni vaqtda,
hududning kesuvchanligi, o‗tuvchanligi (tranzitligi) ham uning geografik o‗rniga 
bog‗liq.
Agar mamlakat dengiz yoki okean bo‗yida joylashgan bo‗lsa, unda suv va 
quruqlik transportining uyg‗unlashuvi talab qilinadi: dengiz transporti tashqi
aloqalarni, daryo yoki quruqlik transporti tashqi aloqalarni ichki tizimi bilan 
tutashtiradi.
O‗z navbatida, quruqlik transporti ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilishda 
turli xil geometrik shakllarni, majmualarni vujudga keltiradi. Masalan, O‗zbekiston
kartasida Toshkent-Jizzax-Bekobod, Samarqand-Buxoro-Qarshi uchburchagi, 
Farg‗ona xalqasi yaqqol ko‗zga tashlanadi. Aynan ana shu transport majmualari
mamlakat milliy va mintaqaviy iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim ahamiyatga 
ega.
Transport turlari, xususan, avtomobil transportini joylashtirishga ekologik 

omil ham katta ta‘sir ko‗rsatadi. Ma‘lumki, hozirgi kunda, ayniqsa, shahar

---

---