«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

_

102. 

Ma‘lum hududda jami 100 kishi istiqomat qiladi. Mos ravishda, 

mehnat yoshidagi mehnatga qobilyatli aholi soni 48 ta, ishlayotgan o‘smirlar 

hamda nafaqadagilar 9 tani tashkil etsa, mehnat resurslari miqdorini toping.


Yechish.
Mehnat resurslari, aslida, mehnatga layoqatli aholi hisoblansa-da, 
qoidaga muvofiq, ishlab chiqarishda o‘z hissasini qo‘shayotgan aholi bo‘yicha
hisobga olinadi va quyidagicha hisoblanadi: 
o

mehnat yoshidagi mehnatga qobiliyatli aholi (M

S
) – 48 ta; 

o

ishlayotgan o'smirlar va nafaqa yoshidagilar (M

↓↑
) – 9 ta; 

o

hisoblash amalga oshiriladi: 

M

R

= M

S

+ M

↓↑
= 48 + 9 = 57 kishi 

Javob:
Mazkur hududdagi aholining 57 foizi yoki 57 tasi mehnat resursidir. 


Mustaqil bajarish uchun topshiriq: 

№

_

103.
Ispaniyada mehnat resurslarining soni 23.1 mln kishini tashkil etib, 
ishlayotgan o‘smirlar va pensionerlar soni 2.9 mln kishi bo‘lsa, mehnat yoshidagi
mehnatga qobiliyatli aholi sonini toping. 


II.9.3 Iqtisodiy faol aholi sonini aniqlash 
Iqtisodiyotda hozirgi paytda "mehnat resurslari" tushunchasi bilan bir 
qatorda "ishchi kuchi" atamasi ham ko'p qo'llanilmoqda. Ishchi kuchi - mehnat

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 


419 
jarayonida inson foydalanadigan uning jismoniy va ma'naviy qobilyatlar majmuasi 

bo'lib, xorijiy adabiyotlarda u ko'pincha "iqtisodiy faol aholi" tushunchasining

sinonimi sifatida qo'llaniladi. "Ishchi kuchi" atamasi, ko'p hollarda, uch ma'noni 
anglatadi:
• organizm, tirik inson shaxsi ega bo'lgan va har safar u qandaydir 
iste'mol qiymatini yaratish chog'ida ishga soladigan jismoniy va ma'naviy
qobiliyatlar majmui sifatida;
• aholining ish bilan band bo'lgan yoki ish izlayotgan qismi iqtisodiy
faol aholining sinonimi sifatida;
• umuman ishlovchilar yoki muayyan bir korxona ishchilari (kundalik
turmushda odatda shunday foydalaniladigan tushuncha) sifatida. 
Shunday qilib, mehnat resurslari tushunchasiga iqtisodiyotda ish bilan band
bo'lgan xodimlar, band bo'lmasa-da, mehnat qobilyatiga ega bo'lgan odamlar, ya'ni 
haqiqiy hamda potensial xodimlar kiritiladi. Boshqacha aytganda, mehnat
resurslari mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga qobiliyatli fuqarolar hamda 
mehnatga layoqatli yoshdan kichikroq fuqarolar (ishlaydigan o'smirlar) va
mehnatga layoqatli yoshdan kattaroq yoshdagi fuqarolar (ishlaydigan pensionerlar) 
dan iborat bo'ladi. Ish bilan band aholini va ish izlayotgan ishsizlarni anglatadigan

"iqtisodiy faol aholi"
mehnat resurslari haqidagi tasavvurlarni aks ettiradigan yana 
bir boshqa tushunchadir. Bu tushuncha iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda
anchadan buyon ishlatilib kelinmoqda. Xalqaro andozalarga muvofiq, 


Iqtisodiy 

faol aholi tushunchasi BMT milliy hisob-kitoblar va balanslar tizimlariga 

kiritilgan tovarlar va xizmatlar, ishlab chiqarish uchun muayyan vaqt mobaynida 

o'z mehnatini taklif etadigan har ikki jinsga mansub shaxslar
ni o'z ichiga oladi.
Iqtisodiy faol bo'lmagan aholi toifasiga o'quv yurtlarida kunduzi o'qiydigan
o'quvchilar, talabalar, kursantlar; pensiya oluvchi shaxslar; uy xo'jaligi bilan 

---

---