«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

67 
bir qator jurnallar nashr qildi. Jamiyat Londonning g‗arbiy qismidagi Hyude 

parkida mashhur universitet (imperial College) va mada-niy markaz (Albert Hall)

yaqinida joylashgan. Unda ahamiyatga molik kutubxona, kartalar to‗plami va arxiv 
bo‗lgan. Qirollik geografiya jamiyati ilk universitetlardan geografik institutga asos
soldi. Ushbu institut geografiya fanini maktab predmeti sifatida o‗qitilishida 
muhim rol o‗ynagan.
Shvetsiyada geografiya fani Buyuk Britaniya va Fransiyaga qaraganda 
kechroq rivojlandi. U yerda antropologiya va Geografiya jamiyatiga 1870 yillarda
asos solindi. Xabarlar va munozaralar 1877-yildan boshlab ―Jamiyat‖ gazetasida 
chop qilindi. Bundan tashqari, jamiyat (1953-yildan dan 1971-yilgacha)
Shvetsiyaning Milliy atlasini nashrdan chiqardi.
XIX asr geografiya fani nazariyalari rivojlanishiga mashhur nemis olimi
A.Gumboldtning (1769-1859-yy.) qarashlari jiddiy ta‘sir ko‗rsatdi. Hozirda Berlin 
Universiteti uning nomi bilan ataladi. D.N.Anuchinning so‗zlariga ko‗ra:
―A.Gumboldt butun tabiatshunoslikni o‗zining ruhiy qarashlari bilan qamrab 
olishga intilgan va hatto o‗zlarining o‗rganish doirasiga yo‗nalishning, tarix,
filologiya, arxeologiya, etnografiya, statistika kabi tarmoqlarni ham qo‗shgan 
qadimiy Aristotel tipidagi olimlarning oxirgilaridan biri edi‖. A.Gumboldtning
geografik qarashlari, eng avvalo, shaxsiy, daliliy materiallarni qamray olish 
mahsuli edi. A.Gumboldt mashhur sayyoh ham bo‗lgan. Lotin Amerikasi bilan bir
qatorda, Yevropani juda yaxshi bilar, hayotining oxirida Rossiyada ham bo‗lgan 
edi. A.Gumboldt o‗zidan boy ilmiy-nazariy meros qoldirdi. Mashhur ―Tabiat
manzaralari‖ nomli asarida dunyoning turli qismlari to‗liq manzarasini berdi, 
landshaftlarni tadqiq etish g‗oyasiga juda yaxshi yondashdi. 1878-yil qishida u
Berlin universitetida tabiiy geografiyadan ommaviy kurslarda dars bergan. Unda 
yer shari fizikasiga tegishli bo‗lgan bilimlarning barcha sohalari: astronomiya,
matematik geografiya, meteorologiya, yer magnetizmi, vulkanizm, geologiya, yer 

---

---