«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

89 


noqulay hududlar – qattiq tabiiy sharoitli, aholi hayoti uchun kam foydali 

hududlar (Arktika cho‘llari, tundra, yarim cho‘llar, baland tog‘li hududlar);


sharoiti cheklangan hududlar – ko‘chmanchi aholi uchun cheklangan

tabiiy sharoitli hududar; 


o‘rtacha qulaylikka ega hududlar – doimiy aholi shakllanishi uchun 

arzimas to‘siqlar bo‘lgan hududlar;



qulay hududlar – aholi hayot faoliyati uchun ideal tashqi muhit sharoitiga

ega bo‘lgan hududlar. 
Tabiiy shart-sharoit tushunchasi o‘z-o‘zidan u yoki bu xo‘jalik faoliyati
ko‘rinishini nazarda tutadi. Aynan tabiiy shart-sharoitlar insonlar xo‘jalik 
faoliyatining
xilma-xilligini, 
alohida
hududlarning 
tarmoq
jihatdan 
ixtisoslashuvini, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sur‘atlarini oldindan belgilab beradi.
Ayniqsa, mamlakatlar iqtisodiyotning qishloq xo‘jaligi, o‘rmon xo‘jaligi va 
suv xo‘jaligi kabi tarmoqlari uchun tabiiy sharoitlar birinchi darajali ahamiyatga
egadir. Ularning rivojlanishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri tuproqning unumdorligi, iqlim va 
hududning suv bilan ta‘minlanishi bilan bog‘liq. Shuningdek, transport va
xo‘jalikning boshqa sohalari ham tabiiy shart-sharoit ta‘siri ostida bo‘ladi. 
Ma‘lumki, foydali qazilmalarni qazib olishda ularning zaxiralari va sifat
xususiyatlarigina emas, balki qazilmaning tannarxi, qazish usuli miqyosiga 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta‘sir qiluvchi yer sathiga chuqur yoki yaqin joylashish sharoiti
ham hisobga olinadi. Amaliyotda tog‘ sanoatida ko‘pincha shunday bo‘ladiki, eng 
qimmat emas, arzonroq, ammo qulay tabiiy sharoitda joylashgan konlar ko‘proq
foyda keltiradi. 
Qurilishning barcha turlari tabiiy sharoitga bog‘liq bo‘ladi. Hududning tabiiy
ko‘rsatkichlari shahar kommunal xo‘jaligini tashkil qilishga ham sezilarli ta‘sir 
ko‘rsatadi. Issiqlik, suv ta‘minoti, kanalizatsiya, uylarni isitish va yoritish tizimi va

---

---