«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

84 
mehnat taqsimotida tutgan o‘rnini belgilab beruvchi ixtisoslashgan xo‘jalik 

tarmoqlari, II gruppaga yordamchi, I bilan bog‘liq bo‘lgan va uchunchisiga esa

mahalliy ahamiyatga ega bo‘lgan tarmoqlar kiradi. Albatta, hamma rayonlarda 
tarmoqlar va ularning rivojlanganlik darajasi har xil bo‘ladi. Masalan, Markaziy
Osiyo uchun I gruppani paxtachilik, pillachilik, paxta tolasi ishlab chiqarish, nodir 
qimmatbaxo metallarni qazib olish kiradi; II gruppaga mashinasozlik va III
gruppani esa oziq-ovqat, yengil, elektr-energetika, qurilish materiallari sanoati 
tashkil etadi.
Har qaysi rayon ichki jihatdan bir-birini to‘ldirib, yaxlit hududiy-iqtisodiy 
kompleksni tashkil etishi lozim. Ammo, real hayotda hamma rayonlar ham
shunday emas. 
Iqtisodiy rayonlar yoki zonalar geografik jihatdan quyidagi sxemada
o‘rganiladi: 
1.

Iqtisodiy rayonlar tarkibi va uni asoslash, maydoni va aholisi. 

2.
Rayonning mamlakat YaIMda tutgan o‘rni. 

3.
Iqtisodiy geografik o‘rni. 

4.
Tabiiy-geografik o‘rni va sharoitlar relyefi, foydali qazilmalari, iqlimi, 

gidrogeografiyasi, tuprog‘i, o‘simligi va hayvonot dunyosiga iqtisoiy jihatdan baho

berish.

5.
Aholisi: hududiy demografik tarkibi, o‘sish, shahar, va qishloq aholi 

punktlari, shahar aglomeratsiyasi, urbanizatsiya jarayoni, mehnat resurslari.

6.

Xo‘jaligi: umumiy tarifini, sanoati, qishloq xo‘jaligi, transporti.

7.

Rayonning ichki tafovutlari-kichik iqtisodiy rayonlar, sanoat va

agrosanoat tugunlari, yirik shaharlar va shaharlar aglomeratsiyalari. 
8.

Tashqi transport-iqtisodiy aloqalari. 

9.
Rayon ishlab chiqarish kuchlarini hududiy tashkil etishdagi asosiy 

muammolar va ularning kelajagi.

---

---