«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

80 
Demak, ishlab chiqarish tarmoqlarini ma‘lum iqisodiy makonda o‘zaro 

aloqadorlikda joylashtirish, transport omilini e‘tiborga olish, barcha yordamchi

tarmoqlarni (hozirgi zamon tilida-infratuzilma shahobchalarini) umumiy tarzda 
tashkil etish katta iqtisodiy samaradorlikga olib keladi. Shuningdek, bunday
samaradorlikga energiya, xomashyo, ishchi kuchi va boshqa omillardan to‘g‘ri 
foydalanish, «masshtab samaradorligi» (mujassamlashuv) negizidagina emas, balki
«xilma-xillik» samaradorligi asosida erishiladi. 
Yuqorida ta‘kidlanganidek, Rossiyani amalda iqtisodiy rayonlashtirish uni
elektrlashtirish (GOELRO) rejasining dasturi bilan bog‘liq bo‘lgan. Shu bois, 
dastlabki iqtisodiy rayonlar, joylarda yirik elektr stantsiyalar qurish va ularning
ta‘sir doirasini aniqlash nuqtai nazaridan energetika, 


energiya ishlab chiqarish 

rayonlari
deb atalgan. Keyinchalik bu rayonlarda xo‘jalik tizimining bir 
tomonlamaligiga yo‘l qo‘ymaslik, mahalliy sharoit va imkoniyatlardan to‘laroq
foydalanish, aholining ehtiyojlarini qondirish, transport harajatlarini qisqartirish va 
ortiqcha, iqtisodiy jihatdan nomaqbul, uzoq masofadagi transport qatnovlarini
kamaytirish kabi omillarni e‘tiborga olib, iqtisodiy rayonlar xo‘jaligini 


kompleks
ravishda tashkil etishga ustuvor ahamiyat berildi. Asosiy iqtisodiy rayonlarning 

xo‘jaligi kompleks, majmuali bo‘lishi (rayonlar miqyosidagi HIChMlar) yoki

ularning iqtisodiyotini kompleks tamoyili negizida yaratish muhim hisoblanadi. 
Dastlab N.N.Kolosovskiy «ishlab chiqarish kombinati» rayonlar ishlab
chiqarish kombinati» tushunchalarini ishlatdi. Bunda «kombinat» so‘zining 
ko‘proq korxona doirasiga tegishligi va turli xil terminologik chalkashliklarga
o‘rin qoldirmaslik uchun «kompleks» so‘zini ma‘qul topdi. U o‘z davrida ishlab 
chiqarishning hududiy birikmasi (kompleksi) to‘g‘risida yozgan edi, keyinchalik
esa bu tushuncha (N.N.Kolosovskiy vafotidan so‘ng) hududiy ishlab chiqarish 
majmualari deb atala boshladi.

---

---