«Нотиқлик тарихи ва назарияси» фанидан ўқув-мажмуа

Нутқий акт- 1.ўз маъносидан ташқари маълум бир ҳаракатларни ( буйруқ, таъзия ва б.) амалга оширувчи нутқий бирлик.2. уч даража бирлиги: локутив, иллокутив, перлокутив актлар.
Нутқнинг аниқлиги. Аристотель нутқнинг бу коммуникатив белгисига сўзларни, яъни от ва феълларни ўз маъносида қўллаш орқали эришилишини қайд этган. Шунингдек, умумистеъмолдаги сўзлар, метафора ва синонимлар ҳам нутқ аниқлигига хизмат қилишини кўрсатиб ўтган.
Нутқнинг бош белгилари. Нутқнинг бу коммуникатив белгиларига унинг ҳар қандай услубий тури учун зарур бўлган белгилар - аниқлик, ишонтирувчанлик ва қисқалик киритилган. Бу ҳақдаги дастлабки қайд Феофрастга тегишлидир.
Нутқнинг иккинчи даражали белгилари. Нутқнинг бу коммуникатив белгиларига Феофраст кўргазмалилик, характерни ифодалаш, безакдорлик ва кучлиликни киритган.
Нутқнинг ифодавийлиги. Нутқнинг мазкур коммуникатив белгиси тилнинг энг кичик бирликларидан тортиб ( товуш, бўғин, урғу ), сўз, ибора, мақол, маталлар, шунингдек, нутқий фигуралар, кўчимлардан самарали фойдаланиш орқали нутқда эришиладиган ишонтирувчанлик ва таъсирчанлик таъминланишини англатади.
Нутқнинг коммуникатив белгилари. Нутқнинг услубий кўринишлари, психологик ва вазиятларга мослигини таъминловчи сифатий белгилари мажмуаси. Улар нутқ орқали узатилаётган ахборотнинг мақсадга мувофиқлиги ва мукаммаллигини таъминлашга хизмат қилади. Ҳозирда бу белгилар қаторига нутққа хос бўлган тўғрилик, аниқлик, мантиқийлик, софлик, ифодавийлик, ўринлилик киритилади. Антик даврда улар бирмунча кенг ёритилган.
Нутқнинг кучлилиги. Бу сифатий белгини риторика назариясига Феофраст киритган бўлиб, нутқда ғазаб, нафрат ифодаланишини билдиради.
Нутқнинг кўргазмалилиги. Нутқнинг ушбу коммуникатив белгисига антик нотиқлик вакиллари алоҳида диққат билан қараганлар. Хусусан, Аристотель нутқда кўргазмалиликка эришиш воситалари қаторига метафора ва гиперболани киритган. Чунки метафора ва гипербола орқали икки нарса ва ҳодиса ҳақидаги тасаввурлар қўзғалади. Бундай тасаввурлар уйғунлашуви тингловчида ёрқин таассуротлар уйғотади.