Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

Adam anatomiyası hám fiziologiyası páni boyınsha 
Anatomiya pánin oqıtıwdaǵı maqset hám wazıypalar. Anatomiya pániniń 
úyreniw usılları hám onın biologiya pánleri sistemasında tutqan ornı. Anatomiya 
paninin rawajlanıu tariyxına tiyisli maǵlıwmatlar. 
Tayanısh-háreket sisteması. Adam skeleti súyeklerinin dúzilisi. Súyektin 
tıǵız hám gewek zatları hám olardıń áhmiyeti. Súyeklerdiń organikalıq hám 
anorganikalıq zatları. 
Bulshıq et sisteması. Bulshıq etler hám olardıń funkciyası. Organizm ushın 
bulshıq etlerdiń áhmiyeti. Miofibrillalar haqqında túsinik. Bulshıq etlerdiń dúzilisi, 
formaları. Buwın hám baylanıslar. Buwınlardıń túrleri. Súyeklerdiń birigiwi. 
Buwın payda etiwshi elementler hám qosımsha apparatlar. 
İshki organlar. Deneniń moyın, kókirek hám qarın boslıǵındaǵı organları. 
Awız boslıǵı, tańlay diywallarının dúzilisi. Til hám tislerdiń dúzilisi. Qızıl óńesh 
hám onıń filogenezi. Asqazan- ishek kanalı. Bawır, ot qalta hám isheklerdiń 
denede jaylasıwı, olardıń dúzilisi hám áhmiyeti. 
Dem alıw rganlarınıń dúzilisi. Murın boslıǵı, kegirdek, traxeya, bronxalar 
hám ókpelerdin dúzilisi, denede jaylasıwı. Kómekeydiń dawıs payda etiw 
funkciyası. Bólip shıǵarıw organlarınıń dúzilisi. Bólip shıǵarıw organları, olardıń 
rawajlanıwı hám kelip shıǵıwı. Búyreklerdiń mikro-makro dúzilisi hám 
rawajlanıwı. Nefron hám onıń dúzilisi. Sidik jolları, quwıq, sidik qaltası, olardıń 
dúzilisi, jasqa qaray ozgeshelikleri 
Júrek - qan tamırlar sisteması. Organizmnin ishki ortalıǵı. Qannıń ximiyalıq 
quramı. Qannıń organizmdegi xızmetleri. Qan aylanıw sisteması. Qan aylanıw hám 
limfa sistemasınıń táriypi. Qan tamırları diywalınıń dúzilisi. Tamırlardıń 
tarmaqlanıwı, qan aylanıw sheńberi. U‘lken hám kishi qan aylanıw shenberindegi 
tamırlardıń jaylasıwı hám klassifikaciyası. Limfa sistemasınıń áhmiyeti. 
Nerv sisteması hám onıń áhmiyeti. Neyronlardıń dúzilisi, túrleri, áhmiyeti. 
Nerv talshıǵınıń dúzilisi. Nerv sistemasınıń oraylıq hám periferiyalıq bólimleriniń 
klassifikaciyası. Arqa miydiń sırtqı hám ishki dúzilisi. Arqa miy nervleriniń 
taralıwı hám shıǵıw jolları. 
Bas miy bólimleriniń dúzilisi. Bas miy hám onıń rawajlanıwı. Bas miy 
bólimleri: uzınsha miy, ortańǵı miy, aralıq miy, miyshe, úlken yarım sharlar. 
Olardın morfologiyası. Vegetativ nerv sistemasınıń simpatikalıq hám 
parasimpatikalıq bólimleri. 
Analizatorlardıń anatomiyası. Esitiw, kóriw, dám biliw, teri 
analizatorlarınıń organizmdegi áhmiyeti. İshki sekreciya bezleri. İshki sekreciya 
bezleriniń dúzilisi, ózgeshelikleri, olardın klassifikaciyası. Fiziologiyanıq obekti 
hám úyreniw metodları. Fiziologiyanın rawajlanıw tariyxı. Organizmniń xızmeti 
analitik-sintetik metod arqalı molekulyar, membrana, kletka, organ, sistema hám 

---

31 
pútin organizm dárejesinde úyreniw. Házirgi zaman fiziologiyasınıń tiykarǵı 
jetiskenlikleri. Qozǵalıwshań tkanlardıń fiziologiyası. 
Qozǵalıwshań kletkalar túrleri. Qozǵalıwshań kletkalar membranasınıń 
dúzilisi hám qásiyetleri tuwrısında házirgi zaman kóz-qarasları. Tınıshlıq 
potencialı yaki membrana potencialı hám onı registraciya qılıw usılları. 
Nerv sistemasınıń ulıwma fiziologiyası. Neyronnıń dúzilisi hám xızmeti, 
elementleri, denesi, dendritler hám aksonlar. Neyronnıń túrleri, neyronlardıń óz-
ara baylanısıw mexanizmleri. Háreket potencialınıń neyronda payda bolıwı, 
tormızlanıw, presinaptikalıq hám poscinaptikalıq tormızlanıw. Tormızlanıwdıń 
túrleri xam áhmiyeti. 
Joqarǵı nerv iskerligi fiziologiyası. Joqarǵı nerv iskerligi fiziologiyası 
hám úyreniw metodları. İ.P.Pavlov táliymatında nervizm hám bir pútinlik. 
Shárciz (tuwma) refleks haqqında túsinik. İnstinkt. Evolyuciyada instinktiń 
tutqan ornı. Shártli reflekstiń payda bolıuı xam qáliplesiw basqıshları. Shártli 
reflekslerdiń klasslarǵa bóliniwi. Shártli reflekslerdiń sheńber taqlettegi 
mexanizmi hám olar jóninde zamanagóy pikirler. Uyqı tuwrısında teoriyalar.
Uyqı fazaları qısqa tolqınlı uyqı, paradoksal uyqı. Paradoksal uyqınıń 
biologiyalıq hám fiziologiyalıq áhmiyeti haqqında pikirler. 
Adam hám haywanlardıń joqarǵı nerv xızmeti onıń fiziologiyalıq táripi. 
Nerv xızmetiniń tiykarǵı tórt tipi. 
Joqarǵı nerv xızmetiniń patofiziologiyalıq tiykarı. Tájiriybe ushın payda 
etiletuǵın nevrozlar hám olardıń fiziologiyalıq tárepi. Joqarı nerv xızmeti túrleri 
hám nevrozlar. Joqarǵı nerv xızmeti patologiyası hám alkogol. 
İ.P.Pavlovtıń birinshi hám ekinshi signal sistemaları haqqındaǵı táliymatı. 
Haywanlardıń ápiwayı pikirlew qábileti hám onı anıqlaw izertlew usılları. 
Endokrin sistema. İshki sekreciya hám gormon túsinikleri, gormonlardıń 
tiykarǵı qásiyetleri. Endokrin sistema evolyuciyası, omırtqalı haywanlardıń 
tiykarǵı endokrin bezleri hám olar islep shıǵaratuǵın gormonlar.Medicinada hám 
sharwashılıqta gormonlardıń áhmiyeti. 
Qan aylanıw sisteması. Evolyuciyada júrek qan-tamırlar sistemasınıń 
rawajlanıw basqıshları, úlken hám kishi qan aylanıw sheńberleri. Júrek hám onıń 
evolyuciyası, rawajlanıwı hám xızmeti haqqında túsinik. 
Júrek ciklı dinamikası, tiykarǵı fazaları júrek boslıqları hám aortadaǵı basım, 
klapanlar apparatı, júrek tonları. Júrek avtomatiyası hám onıń tábiyatı. 
Elektrokardiogramma hám onıń komponentleri, fiziologiyadaǵı, medicinadaǵı 
áhmiyeti. Júrektiń taj tamırları hám júrek bulshıq etleriniń qan menen 
támiyinleniwdegi ózgeshelikleri. Júrek xızmetiniń miogen, neyrogen hám gumoral 
basqarılıwı. Tamırlar sistemasınıń dúzilisi. Qan basımı, tamırlardıń refleksogen. 
Giperemiyanıń túrleri, tamırlardıń ózin-ózi basqarıw. 

---

32 
Qan hám limfa. Qannıń tiykarǵı muǵdarı hám quramı. Qannıń fiziko-
ximiyalıq qásiyetleri. Kolloid-osmotikalıq basımı. Qannıń bufer qásiyeti, plazma 
hám qan sıvorotkası. Belok hám plazma lipoproteitleri. Gomoestaz. Qan wyıwı 
hám onıń gemoestazdaǵı ornı. Fibrinoliz, limfatikalıq sistema hám qannıń 
qorǵawshı xızmeti. İmmunitet. Rezus-faktor. Qan quyıw. 
As sińiriw fiziologiyası. As sińiriw fermentler, as sińiriw jolı diywalınıń 
dúzilisi. As sińiriw jollarınıń basqarılıwı. As sińiriw jollarınıń sektor xızmeti, 
silekey bezleri, silekeydiń quramı. Asqazan shiresi, onıń quramı, ajıralıw 
mexanizmi. On eki eli ishekti as sińiriliwi. Asqazan astı bezi hám onıń fermentleri. 
Bawırdıń as sińiriwdegi áhmiyeti. İsheklerdegi as sińiriw qubılısı. İshek 
fermentleri, ishek boslıǵı diywalları hám membranadaǵı as sińiriw jollarınıń 
háreket xızmeti. İsheklerdegi as sińiriw qubılıslarındaǵı bakteriyalardıń roli. Zat 
hám energiya almasıwı. Zat almasıwdıń basqıshları, zat hám energiya almasıwdı 
úyreniw. Zat almasıwdıń túrleri, azot, lipid, belok hám minerallar almasıwı. 
Tiykarǵı almasıw.