Ifodali gapirish yoxud ifodali o‘qish shunchaki o‘z-o‘zidan shakllanib
qoladigan oson jarayon emas. Buning uchun, dastawal, insonning o‘zida
tug‘ma iqtidor, qobiliyat boMishi lozim. Afsuski, hamma ham ifodali nutq
so‘zlash qobiliyatiga ega boMavermaydi. Lekin har bir kishi o‘z nutqi
ustida muntazam ishlashi, to‘xtovsiz mashqlar qilishi natijasida ifodali
nutq qobiliyatini shakllantirishi mumkin. Bunga mashhur notiq Demosfenning ibratli hayot yo‘li va faoliyati yorqin misol bo‘la oladi. Hatto
ba’zi tovushlami to‘g‘ri talaffuz qilishga qiynaladigan, ko‘pchilik oldida
o ‘zini erkin tuta olmaydigan Demosfen keyinchalik, tinimsiz mehnat va
mashaqqatlar orqali buyuk notiq bo‘lib yetishgan.
Taniqli tilshunos olim Nizomiddin Mahmudov “0 ‘qituvchi nutqi
madaniyati” kitobida nutqning ifodaliligi haqida fikr-mulohaza yuritib
shunday deydi: “Tilda ifodalilikni yuzaga keltirishga xizmat qiladigan
imkoniyatlar juda ham ko‘p va xilma-xil. Bunday imkoniyat hech bir istisnosiz tilning barcha sathlarida mavjud. Tilning tovush qurilishi, so‘z
xazinasi, morfologik shakllari, sintaktik birliklari, intonatsiya, uslub
kabilaming har biri nutq ifodaliligining bitmas-tuganmas manbalaridir.
Nutq tuzuvchi bu manbalaming mohiyati, tabiati va ulami unumli ishga
solish usullaridan yetarli xabardor bo‘lsa, nutqning ifodalilik sifatini
ta’minlashga qiynalmaydi”1. Darhaqiqat, ifodali nutq vositalarini puxta
o ‘zlashtirish, o‘zbek tilining o ‘ziga xos xususiyatlarini chuqur o‘rganish
orqaligina, ifodali o ‘qishda ma’lum natijalarga erishish mumkin
NUTQ ODOBI - Yaxshi xulq-atvor - bilimli, madaniyatli insonning eng muhim ko'rsatkichlaridan biri. Erta bolalikdan bizga ma'lum xulq-atvor odatlari singdirilgan. Madaniyatli shaxs jamiyatda mustahkamlangan xulq-atvor normalariga doimo amal qilishi kerak. - odob-axloq qoidalariga rioya qiling.Odob normalarini bilish va ularga rioya qilish har qanday jamiyatda o'zingizni ishonchli va erkin his qilishingizga imkon beradi.
- "Etiket" so'zi rus tiliga 18-asrda mutlaq monarxiyaning saroy hayoti shakllanib, Rossiya va boshqa davlatlar oʻrtasida keng siyosiy va madaniy aloqalar oʻrnatilayotgan davrda fransuz tilidan kelgan.
- Odob (frantsuz)odob-axloq qoidalari ) - muayyan ijtimoiy doiralarda (monarxlar sudlarida, diplomatik doiralarda va boshqalarda) qabul qilingan xulq-atvor, muomala qoidalari majmui. Odatda odob-axloq qoidalarida qabul qilingan xulq-atvor, xulq-atvor, xushmuomalalik qoidalari aks etadi bu jamiyat u yoki bu an'anaga tegishli. Odob turli tarixiy davrlar qadriyatlarining ko'rsatkichi sifatida harakat qilishi mumkin.
- IN erta yosh ota-onalar bolaga salom aytishni, rahmat aytishni, hazil qilish uchun kechirim so'rashni o'rgatganda, assimilyatsiya sodir bo'ladi. nutq odobining asosiy formulalari.
- nutq etikasi - bu nutqiy xulq-atvor qoidalari tizimi, muayyan sharoitlarda til vositalaridan foydalanish normalari. Nutq muloqoti odobi insonning jamiyatdagi muvaffaqiyatli faoliyati, uning shaxsiy va kasbiy o'sishi, mustahkam oila va do'stlik munosabatlarini qurishda muhim rol o'ynaydi. Nutq muloqoti odob-axloq qoidalarini o'zlashtirish uchun turli gumanitar sohalardan bilim talab qilinadi: tilshunoslik, tarix, madaniyatshunoslik, psixologiya. Madaniy muloqot qobiliyatlarini yanada muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun bunday kontseptsiya sifatida ishlatiladi nutq odobi formulalari.
- Kundalik hayotda biz doimo odamlar bilan muloqot qilamiz.
- Har qanday aloqa jarayoni ma'lum bosqichlardan iborat:
- Suhbatni boshlash (salomlashish/tanish);
Do'stlaringiz bilan baham: |
