О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

Ekologik barqaror rivojlanish
deyilganda, tashqi omillar 
ta’sirida rna’ium ekotizim (yoki hudud) ning o‘z tuzilmasi va 
faoliyatini saqlab qolish xususiyatiga aytiladi.
Atrof-muhit sifati va ekologik inqirozlaming oldini olishda 
aholining xabardorligi, ayniqsa, o‘sib kelayotgan avlodning 
ekologik ta’limi, madaniyati hal qiluvchi omillardan biri sanaladi. 
Inson tomonidan yuritilgan xo‘jalik faoliyatining jadal rivojlanishi 
tabiat qonuniyatlarini va uning rivojlanish qonuniyatlarini hisobga 
olmay turib, «XXI asrga yo‘l» Rim klubining ishlaridan birida 
hamda Yurtboshimizning “0 ‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: 
xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va kafolatlari” asarida 
ta’kidlanganidek: “Yer yuzidagi barcha qarama-qarshiliklar: 
tuproq eroziyasi, o‘rmonlaming yo‘q bo‘lib ketishi, baliqlaming 
ortiqcha ovlanishi, kislotali yomg‘irlar yog‘ishi, atmosferaning 
ifloslanishi, ozon qatlamining buzilishi va hokazolar” ning yuzaga 
kelishiga olib keldi.
- 1 1 7 -

---

EK O LO G IY A
Darhaqiqat, 
respublikamizdagi 
mavjud 
mintaqaviy 
muammolardan sanalgan Orol dengizi muammosi eng yirik 
ekologik va gumanitar fojialardan biri bo‘lib qoldi. Ayni paytda, 
Amudaryo va Sirdaryo deltalarida yerlaming tabiiy holati buzilib, 
ch o ig a aylanish sur’atiari o ‘sib bormoqda.
Shveysariyalik ekolog V.Gisveleming e ’tirof etishicha, 
keyingi 300 yil davomida 150 dan ortiq hayvon turi yer yuzidan 
butunlay qirilib ketgan. Afsuski, endi ulami qaytarib bo‘lmaydi. 
Hozirgi sharoitda yo‘qolib ketish arafasida turgan hayvon turlarini 
qanday saqlab qolish masalasi muammo bo‘lib turibdi.
0 ‘zbekistonda yovvoyi o ‘simliklar dunyosining 3000 dan 
ortig‘ini yuksak o‘simliklar tashkii etadi, ular orasida ko‘plab 
endemik va qadimgi о ‘simliklar bor. 0 ‘simlik dimyosini saqlab 
qolishga mas’uliyatsiz munosabatda bo‘lish va unrian nooqilona 
foydalanish o‘simliklar dunyosidagi ba’zi turlaming qisqarib 
ketishiga olib keldi.
Respublikamizda yuqoridagi masalalami hal qilish borasida 
ko‘p ishlar qilinmoqda. Jumladan, 1998-yilda ishlab chiqilgan 
Barqaror rivojlanish konsepsiyasiga amal qilinishi natijasida bir 
qator muammolar hal etilmoqda. Zero, hozirgi avlod ehtiyojiga 
zarar yetkazmasdan keyingi avlod ehtiyojini qondirishni ham 
amalga oshirish bugungi kunning vazifalaridan biridir. Qaysi bir 
mamlakatda tabiatga ziyon yetkazilsa yoki tabiat qonuniyatlarini 
hisobga olmasdan zid ishlar amalga oshirilsa, ekologik inqiroz 
paydo bo‘ladi. Bu esa shu mamlakat uchun eng kuchli iqtisodiy, 
gumanitar fojiaga olib keladi. Shu o‘rinda hozirgi avlodda 
ekologik madaniyat va ongni 
shakllantirish davr talabi 
hisoblanishiga e ’tibomi qaratish 
o‘rinli 
bo‘ladi. Alqissa, 
amerikalik 
ekolog 
B.Kommoneming 
quyidagi 
ekologiya 
qonunlarini hisobga olish ayni kunda muhim sanaladi:
-
1 1 8
-

---

EKOLOGIYA
• Hammasi o ‘zaro bog‘langan;
• Hammasi qayergadir yo‘qoladi;
• Tabiat yaxshiroq biladi;
• Hammasi uchun to‘lash kerak.
Xulosa qilib shuni aytish joizki, butun borliqni hayotbaxsh 
nafasi bilan ta ’minlab turadigan, to ‘ydirib, kiyintiradigan Ona 
tabiatni asrash va avaylash borasida amaliy ishlami bajarish 
0 ‘zbekistonning har bir fuqarosining kundalik vazifasidir.